Vranjska gradska pesma

Poznata po sevdahu i meraku, sa malo teksta a mnogo emocija, ova pesma simbol je grada Vranja i čuvene muzike ovoga kraja.

Setnim, tihim i mirnim stihovima godinama unazad opisuje život, običaje i ljubavi koje su se ovde rađale i nestajale, a laganim i sporim ritmovima budi najdublje osećaje.

Duga i burna istorija ovog podneblja pamti mnoge osvajače, vojskovođe, svetske putnike i zanesenjake koji su prolazili kroz grad na jugu Srbije. Oni su stvarali istoriju, pričali legende i gradili stilove, a njihova preplitanja iznedrila su jedinstvenu vranjsku muziku, igru i pesmu, po kojima je Vranje danas poznato.

Ritam vranjanskog melosa, sevdaha i čočeka u kombinaciji sa specifičanim ukusom lokalne hrane i pića, stvara idealnu harmoniju južnjačkog duha, u kome se odvija jedan specifičan način živjenja. Ovde su ljudi gostoprimljivi, ljubazni i glasni, uvek raspoloženi za muziku i igru.

Bez vranjske gradske pesme, koja se našla i na Listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije, nijedno veselje u Vranju ne može da se zamisli. Iz starih gradskih kafana, sa kućnih veselja ili ulice, često se mogu čuti zvuci puni sevdaha, a retko ko može da odoli da ne zapeva kada ritam vranjske pesme počne da budi maštu i rasplamsava emocije.

Vranjske narodne pesme nekada su pevali Stana Avramović Karaminga, Staniša Stošić, Vasilija Radojčić. Ovi pevači su, pre svega, poznati po pevanju punom emocija kojim su osvajali kako domaću, tako i stranu publiku. Danas ih od zaborava čuvaju Branimir Stošić Kace, Ivana Tasić, Čeda Marković…

Inspiracija za pisanje i pevanje vranjskih gradskih pesama nalazi se u narodu, običajima i istinitim životnim pričama. Upravo su svakodnevni razgovori, srećne i nesrećne ljubavi, prijateljstva i specifičnost ovog podneblja, inspirisali generacije pevača da ih pretoče u tihe, nežne i melodične stihove.

“Sadila moma lojze sa belo grojze”, “Magdo, mori, Magdo”, “Petlovi pojev, Morava”, “Kaži Suto, kaži dušo”, i “Tolja amamdžija” samo su neke od čuvenih vranjskih pesama.

Ono po čemu su specifične i naširoko prepoznatljive je gospodska i mirna atmosfera u kojoj se pevaju. Spori ritmovi i muzičko tkivo su kombinacija zapadnih i otomanskih lestvica, što je još jedna posebnost ove stare gradske pesme.

Da bi se vranjska pesma donela na pravi način, veoma je važno kako je pevač koji je interpretira doživljava. S’ obzirom da se znaju okolnosti u kojima je gotovo svaka pesma nastala, bitno je da je pevač oseća. Samo se tako verodostojno može preneti slušaocima ono što se u pesmi želi reći. Upravo je to ono što danas najpoznatiji izvođač Branimir Stošić, ističe kao presudno za celokupni utisak.

Talentovani muzičar iz Vranja, koji je i profesor fizičkog vaspitanja u jednoj školi, sa ponosom nastavlja dugogodišnju tradiciju predaka. U želji da sačuva autentičnost i jedinstvenost vranjske gradske pesme, godinama unazad se bori da se ona peva onako kako se u Vranju govori.

Vranje je grad koji je naširoko poznat po muzici, pesmi i igri. Pored gradske pesme po kojima se proslavio Staniša Stošić, veoma popuran je i vranjski melos, koji je najvernije preneo čuveni književnik Bora Stanković kroz svoje romane “Nečista krv” i “Koštana”. Vranje je poznato i po sjajnim trubačima, od kojih je najpoznatiji bio orkestar Bakije Bakića, a narodna igra specifična za Vranje je veseli vranjski čoček.

Pored toga što se ovom pesmom od zaborava čuvaju stari običaji, zanati, dijalekti i način života, njom se se nastavljaju i srpska tradicija i duhovnost. Mladi naraštaji uz nežne i tihe stihove pune sevdaha imaju priliku da se upoznaju sa onim po čemu je Vranje nekada bilo poznato. Muzika i reči kao da vraćaju prošlost, dozvoljavajući sadašnjosti da zaviri u stare vranjanske kafane, hamame i kaldrmisane ulice.

Zvuci vranjske pesme čuju se i u dijaspori

Srbi koji napuste matičnu državu ne zaboravljaju tako lako na sve ono što ih vezuje za zemlju iz koje potiču. Tako se uz vranjsku gradsku pesmu veseli svuda u svetu. Na raznim proslavama, događajima a često i bez posebnog povoda, zapeva se i zaigra uz zvuke pesme po kojoj je Vranje naširoko poznato.

Vranjanci, ali i ljudi iz drugih krajeva Srbije, tvrde da i stranci rado uživaju u tihim, setnim i mirnim tonovima vranjske gradske pesme.

“Nije važno što ne razumeju reči i ono o čemu se u pesmi govori. Za emociju i kvalitetnu muziku, jezik i nacionalnost ne predstavljaju nikakvu prepreku. Oni mogu da osete sevdah kojom je vranjska gradska pesma ispunjena”, kaže Milorad Biković koji preko dvadeset godina živi i radi u Švajcarskoj.

Pored toga, mnogi običaji i rituali tradicionalno se obeležavaju muzikom, igrom i pesmom iz južnih krajeva Srbije. Na taj način se održava veza sa zavičajem, ali tradicijom i kulturom koje se kroz narodno stvaralaštvo staro i po nekoliko stotina godina, neprestano obnavlja i prenosi na nove naraštaje.