Jerusalim i malo naselje u Severnoj Dalmaciji pod nazivom Vrlica, imaju nešto zajedničko. Naime, drevna tradicija Čuvanja Hristovog groba zabeležena je samo na ova dva mesta u svetu, a nakon progona Srba iz ovih krajeva stari običaj nastavljen je u beogradskom naselju Batajnica.
Za jedinstveni ritual koji su Srbi iz Vrličke krajine preneli u hram Presvete Bogorodice u Batajnici, veruje se da je star više od 500 godina. Iako se sa sigurnošću ne zna kako je običaj dospeo u ove krajeve, vekovi koji su prohujali nisu sprečili generacije koje su dolazile i prolazile, da očuvaju jedan od najneobičnijih i najzanimljivijih običaja vezanih za Vaskrs.
Čuvari Hristovog groba samo su jednom prekinuli tradiciju koju ni istorijski progoni, kataklizme i Drugi svetski rat nisu mogle sprečiti. Bilo je to 1995. godine, kada su bili prognani sa svog izvorišta. Na desetogodišnjicu “Oluje” običaj je ponovo oživeo.
Sa čvrstom verom i zavetima koje su položili precima, čuvari se svake godine na Veliki petak okupljaju i biraju harambašu, najboljeg junaka kao vođu garde. Od tog momenta, u narodnoj nošnji kraja iz kog potiču, čuvari stupaju u crkvu i zauzimaju mesto severno i južno od Hristovog groba. Nenametljivo i u čvrstoj pobožnosti, stražari se smenjuju netremice posmatrajući Svetu Plaštanicu.
Običaj koji ulepšava Liturgiju elementima ratničkog dostojanstva, traje sve do Vaskrsa. Stražari se neprekidno smenjuju tako što harambaša u naos uvodi dvojicu odmornih čuvara, koji kada vođa udari puškom o pod crkve, zauzimaju mesta prethodnih. Na Veliku subotu stražari odlaze na ispovedanje, pričešćuju se, i onda se, kako tradicija nalaže, služi bakalar.
Odlaskom na ponoćnu liturgiju koja se odvija u hramu Svetog Save na Vračaru, običaj se nastavlja. Kada osvane Vaskršnji dan i završi jutarnja liturgija, počinju pesma ojkača, gluvo kolo i slavljenje Vaskrsenja. Tada se mogu čuti diple, gusle ili dvojnice, uz čije zvuke je običaj da na opštem narodnu veselju zapevaju oni koji su časno čuvali Hristov grob.
Tačno poreklo tradicije čuvara Hristovog groba nije poznato. Pretpostavlja se da ga je u Dalmaciju doneo neki sveštenik koji je bio na hodočašću u Jerusalimu, ali postoji i verovanje da je straža uvedena u crkvu da bi, tokom Vaskršnje službe, čuvari čuvali narod od turskih napada.
Zanimljivo je da jedino oni koji su poreklom iz Cetine, Vrlike, Otišića i drugih srpskih sela u okolini, mogu postati čuvari Hristovog groba. Izrazita suimbolika uočljiva je i u narodnoj nošnji koja je neizostavni deo celokupnog rituala. Čine je ravna kapa sa dominantnim metalnim delovima, odnosno oklopima, koji simbolišu hrabrost i snagu, gaće (pantalone), krožet (prsluk-jelek), čerma (borbeni prsluk sa tokama), pašnjača (borbeni pojas od kože), pas (ukrasni vuneni kaiš) i trlagan (suknena jakna-koporan). Čuvar na nogama ima opanke, čarape, suknene štitnike i potkoljenjače (kožni kaiševi ispod koljena).
Čuvanje Hristovog groba, Odlukom Nacionalnog komiteta za nematerijalno kulturno nasleđe od 18. juna 2012. godine, upisano je na Listu nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije na predlog udruženja „Čuvari Hristovog groba“ iz Batajnice.
Bdenje kraj Hristovog groba u Frankfurtu
O važnosti i značaju drevnog običaja najbolje govori njegovo praktikovanje u dijaspori. Od 2013. godine u hramu posvećenom Vaskrsenju gospodnjem u Frankfurtu, na Veliki petak se obavljaju večernje molitve, iznosi se Sveta Plaštanica i kiti se Hristov grob. “Bdenje čuvara nad grobom Hristovim je gotovo zaboravljeni običaj u našem narodu koji se očuvao samo među Srbima u Dalmaciji, a od ove godine će se redovno raditi u hramu na Galusu u Frankfurtu”, kaže protonamesnik Simon Turkić.
Izvođenju običaja koji objedinjuje arhaične rituale i staru hrišćansku tradiciju čuvanja Hristovog groba, prisustvuje veliki broj vernika. Obilaskom oko hrama, praćenjem Svete Plaštanice i poklanjanjem grobu Hristovom, vernici daju svoj doprinos i učestvuju u običaju koji su njhovi preci godinama prenosili “sa kolena na koleno”. Na taj način, iako su daleko od matične države, Srbi čuvaju identitet i nasleđe svog naroda.
Foto: www.novosti.rs
Other similar pages to check out
Related Articles
