Frulaška praksa

Bez frule, jednog od simbola Srbije, ne može se zamisliti ni srpska muzika. Zvuci drevnog intrumenta koji se najviše koristio u pastirskoj delatnosti, i danas se mogu čuti na mnogobrojnim manifestacijama koje čuvaju i neguju bogatu kulturnu baštinu nasleđenu od predaka.

Sviralo ili duduk, danas poznatiji kao frula, oduvek je bio obeležje seoskih, ali i urbanih zajednica širom Srbije. Frule se prave od različitih vrsta drveta – šljive, javora, bagrema, drena i šimšra, a nekada su se izrađivale od bilo čega što se moglo naći u prirodi. Govorilo se da je, da bi se napravila dobra svirala, neophodno nabaviti “jednu granu u jesen isečenu da bi se tokom zime dobro osušila, i jedan oštar nož za skidanje kore”.

frula1 Prema istoj tehnologiji, za pravljenje lepka bilo je potrebno “jedno belance, tri do četiri čena utucanog belog luka i smola veličine jajeta sa šljivinog drveta”.

Kad se grana pripremi, prelije se mlekom i dobro osuši tokom zime, zatim se više puta premaže uljem i sirćetom, a onda stavi u ovčije pečenje da se natopi masnoćom i tako impregnira.

U novije vreme koriste se modernije tehnike, a često se izrađuju i frule manjih dimenzija sa sedmim otvorom na poleđini.

Iako su se nekada svirale svakodnevno, na seoskim skupovima ali i za sebe i svoju dušu, danas se zvuk drevnog duvačkog instrumenta najčešće može čuti na saborima, smotrama i takmičenjima frulaša širom Srbije.

U grupu elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa koji su povezani sa prenošenjem tradicionalne „svirke na fruli“ spadaju i: zanatski postupak izrade frule, veština usmenog prenošenja znanja o sviranju na fruli, različite izvođačke tehnike, tehnike cirkularnog disanja, kao i tradicionalne igre.

Neke od najpoznatijih manifestacija koje čuvaju frulašku praksu i narodno muzičko stvaralaštvo u Srbiji su: Sabor frulaša Srbije “Oj, Moravo” u Prislonici, Festival instrumentalne tradicije Balkana – Grljan, Sabor frulaša Vojvodine “Škripi đeram” u Malom Iđošu, Sabor frulaša u Sopotu i dr. Na njima učestvuju izvođači starije, srednje i nove generacije koje znanja u vezi sa frulaškom praksom prenose usmenim putem.

Značaj ovih manifestacija je ne samo u održavanju i čuvanju frulaške prakse, već i u prezentaciji i promociji drugih svirača tradicionalnih instrumenata, graditelja frula, majstora različitih starih zanata i autentičnog načina pripremanja specijaliteta domaće kuhinje. Pored toga, organizuju se škola frule i mnogobrojne umetničke kolonije, koje saborima daju obrazovni i stvaralački karakter.

Jedan od najpoznatijih frulaša u Srbiji je Bora Dugić. Preko četrdeset godina, ovaj majstor frule radi na popularizaciji narodne svirke na fruli uz stalnu kreativnu igru sa tradicionalnim muzičkim motivima. Poznat po plodnom i bogatom muzičkom stvaralaštvu, Dugić je uspeo da obeležja tradicionalne muzike spoji sa savremenim muzičkim izvođaštvom.

U rad na aktivnoj zaštiti frulaške prakse u Srbiji uključene su lokalne zajednice, udruženja frulaša, kulturno – umetnička društva, ustanove kulture i muzičke škole. Ipak, održivosti ovog važnog elementa nematerijalnog kulturnog nasleđa, doprinela bi i bolja povezanost pojedinaca, grupa i profesionalnih asocijacija na državnom i regionalnom nivou.

Zvuci frule u dijaspori

Prepoznatljiv zvuk koji budi uspomene i vraća u domovinu, u dijaspori se rado sluša. Na gostovanjima različitih ansamlova, udruženja i muzičkih grupa širom Evrope i sveta, mesta su uvek popunjena. Organizatori i učesnici sabora u Srbiji, ističu da su česti gosti frulaških smotri i takmičenja upravo Srbi iz dijaspore, koji na ovaj način čuvaju nacionalni identitet i održavaju vezu sa matičnom državom.

„Za nas je jedan od najradosnijih događaja u toku godine, poseta Saboru frulaša u Vojvodini. Tu je naše rodno mesto, tu su naša rodbina i prijatelji. Tada zajedno zapevamo i uživamo u zvucima najlepšeg instrumenta na svetu – frule“, kaže Jadranka Popović koja se pre tri godine odselila u Nemačku.