Oštar i dramatičan, zvuk koji proizvodi narodni instrument sa dugačkom istorijom i bogatom tradicijom, oduvek je bio sastavni deo srpske kulture, običaja i manifestacija.
Gusle su danas podjedanko važan deo tradicionalne muzike koje ni vreme, a ni moderni uticaji nisu uspeli da zamene i potisnu.
Još se u Bibliji i Odiseji pominjao instrument koji se u najvećem broju slučajeva izrađivao od jednog komada drveta, obično suvog, sabijenog javora ili oraha, a ređe od hrasta i drugih vrsta drveta, ali i od tikava. Kao i pastiri svirale, i ovaj instrument su najčešće izrađivali sami guslari, a za Srbiju su karakteristične jednožičane gusle.
Na našim prostorima gusle se pominju u petom veku, a pretpostavlja se da su prenete iz Azije. O značaju ovog narodnog instrumenta govori i podatak da su gusle bile prisutne na dvoru Stefana Prvovenčanog u osmom veku, ali i na samom venčanju Cara Dušana. Zvuk ovog tradicionalnog instrumenta u Srbiji se najviše čuje na prostoru stare Raške, Kosova i Metohije, kao i zapadne Vojvodine.
Za izradu dobrih gusala, prema uobičajenomi receptu, potrebna je grana javora koji je rastao na sunčanoj strani. Strune gusala se sastoje od 60 konjskih dlaka iz repa ili grive, najčešće belog konja, po mogućstvu pastuva, a gudalo je od tvrđeg drveta sa strunama od oko četrdesetak konjskih dlaka.
Glavno područje rasprostranjenja gusala poklapa se sa teritorijama takozvane Dinarske kulturne zone: Srbija, Crna Gora, Hercegovina i Republika Srpska. Tematika pesama koje se pevaju uz gusle veoma je raznovrsna. Od pripovedanja o junačkim podvizima, megdanima, bojevima i rodoljublju, do negovanja patrijarhalnih i moralnih vrednosti.
Najpoznatiji pevači guslari svakako su bili oni iz doba Vuka Stefanovića Karadžića. Jedan od najpopularnjih srpskih guslara je Filip Višnjić, zatim starac Milija, Tešan Podrugović, slepa Živana, Petar Perunović Perun i drugi. U današnjem vremenu ističu se Boško Vujačić, Milomir Miljanić, Đorđe Koprivica i ostali savremeni stvaraoci.
Gusle su igrale važnu ulogu u istoriji srpske epske poezije budući da su guslari — narodni pevači, opevali događaje iz nacionalne istorije. Naporima Vuka Karadžića mnoge srpske epske pesme zapisane su i sačuvane već u ranom 19. veku.
Danas u Srbiji postoje dvadeset i četiri guslarska društva, koja su organizovana u Savez guslara Srbije, koji pored saveza guslara Republike Srpske i saveza guslara ”Dušanovo Carstvo” iz Crne Gore, čine Savez Srpskih guslara.
Narodni guslar Milan Mrdović, četiri puta je bio finalista takmičenja Saveza Srpskih guslara na kojem je 2007. godine odneo pobedu, i tako uspeo da dobije ovu titulu.
Milan je tada imao samo devetnaest godina. Pored pobede na prestižnom takmičenju, ovaj narodni guslar je bio i prvak Srbije, a više puta vicešampion u takmičenju saveza guslara Srbije, kao i saveza srpskih guslara.
“Jednom godišnje svaki savez ponaosob organizuje festival, na kojem se takmiče četrdeset najboljih guslara u polufinalnom delu. Dvadeset najboljih guslara iz polufinalnog dela takmiče se u finalnom delu, a najboljih deset guslara, idu na takmičenje guslara Saveza srpskih guslara, koji se takođe održava jednom godišnje”, objašnjava Mrdović.
Zajedno sa preostalih dvadeset i šest elemenata, pevanje uz gusle je 18. juna 2012. godine usvojeno na Listu nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije. Na ovaj način, pevanje uz gusle je postalo deo nematerijalne kulturne baštine Srba i važan element kome je u budućnosti potrebno pružiti što veću podršku i potporu, kako bi se običaj sačuvao i nastavio da se prenosi na nove generacije.
Gusle rado viđen gost u dijaspori
Gusle i danas imaju svoju publiku, a guslarske manifestacije održavaju se širom Srbije, Crne Gore i Republike Srpske. “Saradnja sa guslarskim društima u dijaspori je intezivna. Guslari iz saveza Srpskih guslara su česti gosti u dijaspori, a takođe i guslari koji su u dijaspori su veoma rado viđeni kod nas”, kaže narodni guslar Milan Mrdović.
Održavanje manifestacija koje promovišu pevanje uz gusle u dijaposri, važno je ne samo zbog upoznavanja ljudi van granica Srbije sa autentičnom tradicionalnom muzikom sa naših prostora, već i zbog jačanja veze Srba u dijaspori i matične države. “Tradiciju svi narodi neguju, i verujem da će opstati sve što je vredno i važno. Siguran sam da ova veština neće isčeznuti”, zaključuje Mrdović.
Other similar pages to check out
Related Articles
