Osvajače, vojskovođe, svetske putnike i radoznale zanesenjake, od pamtiveka su putevi vodili kroz grad na jugu Srbije. Prolazeći Vranjskom klisurom, gledajući kako se Vranjska reka uliva u Južnu Moravu i diveći se nesvakidašnjem prizoru tvrđave Markovo kale, stvarali su istoriju, pričali su legende i gradili stilove, a njihova preplitanja iznedrila su jedinstvenu vranjansku muziku, igru i pesmu, po kojima je Vranje danas poznato.
U gradu u kome je istorija ispisala mnogo stranica, gde ritam vranjanskog melosa, sevdaha i čočeka u kombinaciji sa specifičanim ukusom lokalne hrane i pića, stvara idealnu harmoniju južnjačkog duha, odvija se jedan specifičan način živjenja.
Ovde su ljudi gostoprimljivi, ljubazni i glasni, uvek raspoloženi za muziku i igru. Bez vranjanske gradske pesme, koja se našla i na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije, nijedno veselje u Vranju ne može da se zamisli. Tiha, nostalgična, puna sevdaha i meraka ova pesma reprezentuje emocije i duh južnjačkog naroda.
Autentičnost običaja i dugo čuvanu tradiciju, grad koji je čak 422. godine proveo pod turskom vlašću, uspeo je da očuva. Kroz svakodnevno obnavljanje i prenošenje izvornih običaja sa “kolena na koleno”, tradicija je postala sigurni čuvar istorije i kulture koje predstavlja svedočanstvo o životu i stvaralaštvu ljudi iz ovih krajeva.
Ekonomski, politički i kulturni centar pčinjskog okruga, smešten je u podnožju planina Pljačkovice, Krstilovice i Pržara, a okruženost neobičnim kotlinskim reljefom, učinio je ovaj predeo izuzetno atratikvnim i zanimljivim.
Kombinacija prirodnih bogastava i starih, raskošnih kuća koje okružuju kaldrmisane ulice i brojni ostaci otomanske arhitekture, čine još jedno obeležje grada gde su se sreli istok i zapad i Orijent i Evropa.
Beli most, simbol grada Vranja
“Proklet neka je onaj koji rastavi što ljubav sastavi”, natpis je koji stoji na ploči čuvenog belog mosta ili mosta ljubavi. Za kameni most ispod koga protiče Vranjska reka, vezana je legenda koja govori o dugom prisustvu turskog naroda u ovom gradu, o jednoj nesrećnoj ljubavi i stradanju.
Legenda kaže da je lepa Ajša zavolela mladog, siromašnog pastira Stojana. Jednom ih je u ljubavnom zagrljaju zatekao Ajšin otac, Selim beg. Pokušavši da ubije srpskog pastira, Selim beg je usmrtio sopstvenu kćerku koja je svojim telom zaštitila mladića kojeg je volela.
Na samrti Ajša je zamolila oca da od novca spremljenog za udaju sagradi most, i na tom mestu podigne spomenik njihovoj ljubavi.
Godine 1844. podignut je Beli most koji i danas intrigira kako meštane, tako i radoznale turiste koji rado posećuju most koji se nalazi i na grbu grada Vranja. Stanovnici ovog grada kažu da most i danas krije tajne zabranjenih ljubavi, a na vama je da proverite da li su ove priče istinite.
Pašin konak
Nekada konak, a danas Narodni muzej podigao je Raif-beg Džinić davne 1765. godine. Ovaj izuzetan i dobro očuvan primerak otomanske arhitekture sastoji se od dve zgrade – selamluka (za muškarce) i haremluka (za žene). Narodni muzej Vranje još jedan je “svedok” dugog prisustva i velike moći turkog naroda na ovom području.
Zanimljiva građevina koja privlači dosta pažnje je i tursko kupatilo ili amam. Zidan kamenim blokovima i tankim opekama, hamam predstalja tipično istočnjačku arhitekturu koja datira iz XVI veka. Posebno je proslavljen u delu “Nečista krv” slavnog pisca Borisava Stankovića, u kome pisac detaljno opisuje ovu tursku građevinu.
Muzej – kuća Borisava Stankovića
Kuća poznatog srpskog pisca poreklom iz Vranja, Bore Stankovića izgrađena je 1850. godine, a 1967. pretvorena je u muzej. Stari nameštaj, posuđe, mnoštvo ukrasa, ćilima, porodičnih fotografija, kao i Stankovićevih knjiga krase kuću iz polovine 19. veka. U dvorištvu kuće nalaze se bunar i letnja kuhinja. U Gradskom parku nalazi se spomenik Bore Stankovića koji je otkriven 1954. godine.
Markovo kale
Na 4.5 km od Vranja nalazi se Markovo kale ili Markov grad, koji spada u red najstarijih spomenika ovog grada. Pretpostavlja se da je ovo utvrđenje podignuto u VI veku pod vizantijskim carem Justinijanom I. Za ovu građevinu, danas ostatke srednjovekovnog utvrđenja, vezane su mnogobrojne legende i mitovi od kojih je najpoznatiji mit o Marku Kraljeviću.
Legenda kaže da je kraljević boravio u zamku i hrabro ga branio od Turaka. Kada je Marko pred turskom premoći morao da uzmakne, on je sa svojim Šarcem sa stene u kojoj je ostao otisak njegovog kopita, preskočio na istočnu Pljačkovicu koja je tako nazvana jer je Marko tamo zaplakao, i sa nje se prebacio na zapadnu Krstilovicu, gde se kod sada razrušene crkve Svete Trojice prekrstio.
U potoku koji protiče duboko dole vidi se mesto odnosno udubljenje gde se kupao, a na obali potoka njegova ogromna “furuna” peć.
Nadomak grada nalazi se i izuzetan vrletni kanjon Vranjske reke koji razdvaja planine Pljačkovicu i Krstilovicu. U Kazanđolu se nalazi nekoliko velikih virova (kazana) i na desetine slapova okruženih divljom, netaknutom prirodom. Ukoliko ste ljubitelj avanture i adrenalinske šetnje, nemojte propustiti da obiđete ovaj čudesan dar prirode.
Kako stići do Vranja?
Vranje je od Beograda auto putem preko Niša i Leskovca udaljeno 347 kilometara. Sa Beogradom kao i sa svim većim gradovima u Srbiji Vranje je dobro povezano. Iz Beograda svakodnevno kreće više autobusa, a tu su i oko tri voza dnevno.
Autobuska stanica Vranje – tel: 017/21 201
Železnička stanica Vranje – tel: 017/21 714
Kada ste već ovde, ne propustite…
Crkva Svete Petke Trnove je prema predanju sagrađena u 13. veku, a poznata je po čudotvornim i isceliteljskim moćima. Na Veliki petak na hiljade ljudi čeka u kilometarskom redu kako bi se pomolili, celivali ikonu i dobili miropomazanje od sveštenika. U narodu je poznata i kao Krstata džamija jer su je Turci srušili i na tom mestu podigli džamiju. Nakon oslobođenja od njihove vlasti crkva je ponovo podignuta.
Vranjska banja je banja sa najtoplijom mineralnom vodom u Evropi, čija temperatura dostiže i 110 Celzijusovih stepeni. Značaj vode nije samo u visokoj temperaturi, nego i u izuzetnom lekovitom svojstvu. Mineralna, bogata sumporom i blago alkalna, ova voda pomaže u lečenju reumatizma, neuroloških, ginekoloških, kožnih i drugih oboljenja.
Besna kobila je planina koja je od Vranja udaljena 34 km. Najviši vrh planine koju karakterišu izuzetno biljno bogastvo, veliki broj lekovitog bilja i idealni uslovi za zimske sportove, nalazi se na 1922 m nadmorske visine. Sa ovog vrha može da se vidi Kopaonik, Šara i planina Rila u Bugarskoj.
