Manakova kuća čuva izuzetno vrednu etnografsku spomen-zbirku Hristifora Crnilovića. Ova kuća nepravilnog oblika deo je Etnografskog muzeja i primer starobalkanske urbane arhitekture. Danas se u njoj održavaju izložbe i organizuju radionice za učenje starih zanata.
Manakova kuća potiče iz 1830. godine, a o njenom poreklu ostale su mnoge priče. Prema jednoj, prvobitno je građena za harem turskog age koji je po dolasku kneza Miloša Obrenovića otišao iz Srbije. Neko vreme u njoj je bila smeštena kneževa pošta, a zatim ju je kupio Manojlo Manak koji je u prizemlju otvorio pekaru i kafanu, a sprat koristio za stanovanje.
Ipak, kuća je dobila ime po Manojlovom rođaku iz Makedonije i nasledniku, Manaku Mihajloviću. Njen nepravilan oblik uslovila je parcela u Savamali na kojoj se nalazi, na starom putu koji je povezivao ovo naselje sa Varoš-kapijom (danas Ulica Kraljevića Marka br. 10).
Manakova kuća predstavlja biser stare balkanske arhitekture građen od opeke sa drvenom konstrukcijom vidljivom na fasadi, a sastoji se od kamenog podruma, prizemlja i sprata.
Hristifor Crnilović, autoportret
Hristifor Crnilović- istraživač, slikar i kolekcionar
Hristifor Crnilović (1886-1963), koga su u rodnom Vlasotincu zvali – Kica, potiče iz porodice koja je, sasvim neuobičajeno za to vreme, školovala svu svoju decu. Završio je tada čuvenu slikarsku školu Riste i Bete Vukanović u Beogradu, a školovanje nastavio na akademiji u Minhenu.
Najveći deo vrednih predmeta iz svoje zbirke prikupio je zmeđu dva svetska rata, dok je radio kao nastavnik Skoplju.
Početkom svakog školskog raspusta kupovao je konja i obilazio sela u Makedoniji i južnoj Srbiji. Sa velikom strašću je sakupljao najrazličitije predmete koji svedoče o običajima i ljudima sa kraja 19. i početka 20. veka. Pored toga, čitavog života bavio se i svojom profesijom – slikarstvom, a omiljeni motivi su mu bili aktovi i pejzaži.
Bio je profesor čuvenom slikaru Predragu Peđi Milosavljeviću, sa kojim ga povezuje i jedna anegdota. Naime, Hristifor je svojim učenicima tražio da rukom nacrtaju krug. Na Peđinom papiru krug je bio toliko savršen, da je izgledalo kao da je nacrtan šestarom. Misleći da Peđa vara, Kica mu je udario šamar. Kada je ipak shvatio da je pogrešio, počeo je da podučava ovog, kasnije, slavnog slikara.
Na spratu kuće je od 1968. smeštena stalna izložba zbirke kolekcionara Hristofora Crnilovića pod nazivom “Narodne nošnje i nakit centralnobalkanskog područja iz XIX i prvih decenija XX veka”. Čini je oko 2600 predmeta velike kulturne vrednosti, 1617 negativ-ploča predmeta iz ove zbirke i objekata snimljenih na terenu, oko 23 000 stranica rukopisne građe i više od 700 istorijsko-etnografskih knjiga.
Najvredniji deo zbirke predstavljaju narodna nošnja i nakit. Nošnja, seoska i gradska, uglavnom potiče sa područja južne Srbije, Kosova, Metohije i Makedonije. Najveći broj predmeta pripadao je srpskom i makedonskom stanovništvu.
Zbirku upotpunjuju primerci veza, tkanina, peškira, torbi, pirotskih ćilima i pokućstva. Posebnu vrednost ima nakit, a naročito nakit za glavu: dijademe, počelice, tepeluci, igle, minđuše, ukošnjaci i podbradnici. Jedan od najdragocenijih primeraka je “Minđuša iz 14. stoleća”.
Značajan deo zbirke jesu i delovi kuća i pokućstvo: drvorezbareni delovi enterijera gradske arhitekture, pribor za tkanje, pisanje, pušenje, muzički instrumenti, posude od keramike, fajansa, drveta i metala. Zbirka sadrži i alate korišćene u terziskom, kujundžijskom i drugim zanatima.
U prizemlju Manakove kuće je galerijski prostor za povremene izložbe i slične sadržaje inspirisane uglavnom srpskom kulturnom tradicijom i narodnim životom.
U donjem delu kuće su smeštene radionice za učenje pojedinih starih, tradicionalnih zanata. Programi su koncipirani u vidu kurseva koji obuhvataju višemesečnu teorijsku nastavu i praksu, a zasnivaju se na programima umetničkih akademija. Najveće interesovanje vlada za kurs ručnog tkanja i keramike.
Manakova kuća je za posetioce otvorena od utorka do subote u periodu od 10 do 17h, nedeljom od 09 do 13h dok je ponedeljkom zatvorena za posete.
