Istorijska dešavanja su Kruševac učinila jednim od najznačajnijih srpskih gradova. Sagradio ga je knez Lazar kao svoj prestoni grad od rečnog kamena čiji su ostaci zajedno sa crkvom Lazaricom u svom središtu, zauvek ostali simbol Kruševca. Osim toga, veliki broj starih manastira i dve srednjovekovne tvrđave okružuju Kruševac čineći ga zanimljivim za turiste.
Kruševac je nastajao u raskošnom prirodnom okruženju. Sa severa ga ograničava Zapadna Morava, sa juga najšumovitija balkanska planina – Jastrebac, dok se sa jugozapada ka njemu spuštaju obronci Kopaonika koje svojom dolinom ublažava reka Rasina.
O nastanku grada
Dugo su knez Lazar i kneginja Milica istraživali gde će izgraditi novu prestonicu. Prema narodnom predanju, zanoćili su jedne noći na brežuljku iznad Zapadne Morave. Te noći se kneginji Milici u snu javio Stefan Nemanja i rekao joj da novu prestonicu izgrade baš tu gde su zaspali. Tako je i bilo.
Istorija, ipak, kaže da je knez Lazar, svestan da je njegova država ugrožena od Turaka, odlučio da baš ovde napravi prestonicu želeći da je pomeri s puta Turcima, što dalje od glavnih pravaca njihovog nadiranja. Ipak, Turci su u nekoliko navrata osvajali grad i nazivali ga Aldža Hisar – Šareni grad, takođe zbog rečnog kamena.
Okružen je sa osam manastira od kojih čak šest potiče iz kasnog srednjeg veka (Drenča, Ljubostinja, Naupara, Rudenica, Sveti Roman, Veluće), a preostala dva (Manastir Pokrova Presvete Bogorodice i Mrzenica) iz kraja 19. i početka 20. veka. Centar grada krase crkva Lazarica iz 14. veka i Hram svetog Đorđa s početka 20. veka. Osim manastira, u okolini Kruševca se nalaze i srednjovekovne tvrđave, Maglič i Koznik.
Iako se nagađa da je istoimeno naselje postojalo 60 godina pre toga, Kruševac je počeo da gradi knez Lazar 1371. godine od šarenog rečnog kamena – krušca, po kome se smatra da je grad dobio ime. I danas u Kruševcu mnogo toga simbolizuje vreme kneza Lazara, Kosovsku bitku i njene junake. Kroz gotovo svaku gradsku manifestaciju, provlači se duh tog vremena.
“Lazarev grad” privlači najveći broj posetilaca Kruševca. Od ovog utvrđenja iz 14. veka sačuvana je Donžon kula, glavna gradska kula u visini od oko 18 m koja je imala odbrambenu ulogu. Ipak najlepša građevina iz ovog doba, takođe u sklopu “Lazarevog grada”, je crkva Lazarica, biser moravske arhitekture.
Lazarica je sagrađena u slavu prvorođenog sina kneza Lazara i ujedno naslednika prestola, Stefana, u vizantijskom i moravskom stilu gradnje sa živopisom baroknog slikarstva. “Lazarev grad ukrašava i spomenik knezu Lazaru iz 1971. godine postavljen povodom proslave „Šest vekova Kruševca“.
Pored utvrđenja nalazi se zgrada Narodnog muzeja osnovanog 1951. godine. U njoj se čuvaju vredne zbirke u kojima je hronološki raspoređen materijal počev od praistorije, sa akcentom na srednji vek – doba kneza Lazara i despota Stefana. Pažnju posetilaca najviše privlači kopija Lazareve haljine kao i originalna maketa Meštrovićevog Vidovdanskog hrama koji je trebalo da bude podignut na mestu Kosovske bitke.
Još jedan od gradskih simbola je Spomenik kosovskim junacima, delo poznatog vajara Đorđa Jovanovića koji je na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine, za ovaj spomenik u stilu francuskog akademizma, nagrađen Zlatnom medaljom I reda. Dominantna kompozicija pripada Bošku Jugoviću i vili. Figura guslara predstavlja trajanje epske borbe naroda, a figura devojke na južnoj strani personifikuje Srbiju.
Jedan od napoznatijih savremenih srpskih slikara, Milić od Mačve, poklonio je Kruševcu legat od preko 120 slika iz srpske istorije od Stefana Nemanje do savremenog doba s akcentom na Kosovski boj. Galerija sa stalnom postavkom gleda na park u kome se nalazi “Lazarev grad” što je bila zamisao samog slikara.
Najlepša zgrada Kruševca je Gradska kuća nastala pre Prvog svetskog rata u duhu neoklasicizma u kojoj se danas nalazi središte oštine. Njenu unutrašnjost je obeležila skulptura hrvatskog vajara Ivana Rendića “Hercegovka plete vijenac” kao i Mozaik sala čiji zidovi u mozaiku oslikavaju život Moravske Srbije.
U šumovitom delu grada, na mestu gde su okupatori streljali borce i taoce u Drugom svetskom ratu, nalazi se spomen park „Slobodište”, najveći memorijalni kompleks u Kruševačkom kraju, napravljen 1965. godine.
Pored svih znamenitosti čije razgledanje može da ispuni ceo jedan dan u ovom gradu u centralnoj Srbiji, on nudi i brojna mesta za opuštanje, odmor i zabavu.
Kako doći u Kruševac?
Kruševac se nalazi u centralnom delu republike Srbije, udaljen 196 km od Beograda. Iz pravca prestonice se do ovog grada najbrže stiže autoputem E75 ka Nišu, pa se za Kruševac prate isključenja posle Paraćina. Od isključenja sa autoputa do odredišta potrebno je preći 27 km.
Iz svih većih gradova do Kruševca saobraćaju redovne autobuske linije, a do ovog grada je moguće doći i železnicom.
Kada ste već ovde ne propustite…
Kuću Simića, jednu od najstarijih sačuvanih građevina u Kruševcu.
Posetite planine Jastrebac i Kopaonik, kao i Ribarsku banju.
Obiđite manastire i tvrđave Rasinskog okruga.
Vidovdanske svečanosti u junu.
