Iako su napisane još pre 165 godina, tri reči jednog od čuvenih žitelja Vršca Jovana Sterije Popovića i danas sasvim tačno određuju grad. One kažu: „Vršac lepa varoš.“ To je sasvim izvesno prvi utisak i sa naše redakcijske posete Vršcu. Drugi utisak upotpunjuje prvi – Vršac je i neobično mirna varoš.
Uprkos mnogobrojnim događanjima, tu vreme neobično sporo teče. Sve je nekako taman toliko u pokretu da se sasvim jasno uočavaju arhitektura grada, njegove boje, mirisi i ukusi, te ljudi, koji suvereno nose taj prepoznatljivi pečat Vojvodine. U ovom slučaju Banata. Jer Banat, kažu, nije stvar geografskog određenja. Banat je mentalitet.
GRAD POD KULOM
Brojna stara zdanja raznovrsnih stilova, crkve i kulturne institucije, čuvaju jednu od najstarijih tradicija među srpskim gradovima. „Grad pod Kulom“, sa 40.000 stanovnika, jedan je od najlepših banatskih gradova. Nalazi se u severoistočnom delu Srbije, odnosno jugoistočnom delu Vojvodine, uz rub Panonske nizije, u podnožju i na obroncima Vršačkih planina. Deo teritorije opštine Vršac zauzima prostor prirodnog rezervata „Deliblatska peščara“, poznate i kao „Evropska Sahara“.
Ako tragamo za obeležjima grada, jedno je jasno. Nad gradom se lagano, poput pene talasa, uzdiže Vršački breg. Na njemu dominira Vršačka kula. Podignuta početkom 15. veka, ta branič kula jedini je ostatak nekadašnje tvrđave koja se danas može prepoznati samo po ostacima temelja. Sačinjena od kamena i opeke, kula nosi odlike vizantijskog načina zidanja, pa ju je, pretpostavlja se, podigao despot Đurađ. Ako nastavite šetnju ka istoku, naići ćete na nekoliko vidikovaca sa pogledom na grad. Glavni put na istok vodi do planinarskog doma na Širokom bilu, polazne tačke za pešačke ture po Vršačkim planinama.
PROZORI SA POGLEDOM
Arhitektura Vršca obiluje različitim stilovima koji nose odrednice istorije grada, a među njima su najčešći barok i secesija. Atmosferu vršačkih ulica upotpunjuju kibic fensteri, prozori koji izlaze u prostor, sa kojih su gospođice u ranija vremena krišom i sramežljivo posmatrale prolaznike.
Trg Save Kovačevića, nekadašnje središte trgovine i zanatstva, danas je pretvoren u ugodnu pešačku zonu, okruženu nekolicinom zanimljivih zdanja.
Vladičanski dvor je izuzetna baština Vršca. U njegovoj neposrednoj blizini nalazi se pravoslavna Saborna crkva, posvećena Svetom Nikoli. Taj hram podignut je 1785, a njegovu unutrašnjost ukrašavali su mnogi istaknuti srpski umetnici: Pavel Đurković – koji je oslikao ikonostas, Nikola Nešković – čije su slobodnostojeće ikone, te Paja Jovanović – sa svoja dva velika platna.
Najviša i najupečatljivija građevina Vršca svakako je njegova Rimokatolička crkva – katedrala, čija se dva tornja lako mogu uočiti još izdaleka. To impresivno neogotičko zdanje, posvećeno Svetom Gerhardu, podignuto je 1860–1863, na osnovu planova lokalnog arhitekte Franca Brandajsa. Jedna je od najlepših i najvećih katoličkih crkava na ovim prostorima.
U vršačkom Narodnom muzeju mogu se videti arheološki eksponati sa bogatih nalazišta oko grada, etnografska zbirka i veliki broj umetničkih dela iz 19. i 20. veka. Poseban deo muzeja posvećen je životu i radu Paje Jovanovića i Jovana Sterije Popovića.
Na uglu ulica Kumanovske i Stevana Nemanje u Vršcu nalazi se zdanje Stare apoteke znano i kao„Apoteka na stepenicama”. Kuća potiče iz sredine 18. veka a od 1784. ovde radi najstarija vršačka apoteka „Kod Spasitelja”. Ovu namenu zdanje je zadržalo do 1971, kada je priključeno Gradskom muzeju. Danas su tu smeštene stalne izložbe: „Iz istorije zdravstvene kulture južnog Banata”, „Sećanje na Paju Jovanovića”, arheološka zbirka „Od istorije do srednjeg veka”, a tu je i posebna prostorija u kojoj su predstavljene medalje iz zbirki Muzeja.
PEJZAŽ POD VINOGRADIMA
Birajući još jednu odrednicu Vršca, puštamo da nas pogled zavede prostranstvom vršačkih vinograda. Poput provansalskih, i oni se ovog proleća uspravljaju ka nebu i suncu, nagoveštavajući dobru berbu.
Od Dačana i Rimljana do danas tu se uzgaja vinova loza. Zabeleženo je da je 1494. godine dvor ugarskog kralja Ladislava Drugog kupio bure vršačkog vina za 10,5 zlatnih forinti.
Prva izložba vina u Vršcu održana je u kafani „Kod dva ključa“, 1857. godine. Krajem 19. veka u Vršcu je bilo više od 10.000 ha vinograda. U Vršcu deluje i vinski viteški red „Sveti Teodor“, koji je ime dobio po zaštitniku grada. Vršačka berba, poznata u narodu kao „Grožđebal“, ima dugu tradiciju, održava se svake godine, trećeg vikenda u septembru, a tradicionalan je i „Vinofest“ – sajam vina, vinogradara i vinogradarske opreme.
Danas se ceo taj kraj, gde se dodiruju Vršačke planine i blaga banatska ravnica, nalazi pod vinogradima i predstavlja jedan od najznačajnijih vinogradarskih rejona u Srbiji. Među mnogim vrhunskim i kvalitetnim vinima tog regiona izdvajaju se muskat otonel, šardone, pino bjanko, rajnski i italijanski rizling, a veoma je popularno stono vino banatski rizling od sorti italijanski rizling, smederevka, župljanka i kreaca.
Ako se gutljaju odličnog vina doda i neki od lokalnih specijaliteta, uz sve pomenute sadržaje, i svest da mnoge u ovom tekstu nismo uspeli ni da pomenemo, Vršac potpuno zaokružuje „gladi“ svakog potencijalnog turiste, pozivajući rukavcima ove priče na nova traganja, otkrivanja i uživanja.
Dragana MARKOVIĆ
Fotografije: Dragan Bosnić
Other similar pages to check out
Related Articles
Otkrijte Jagodinu: mesto kulture, prirode i zabave
September 16, 2024
10 zanimljivih stvari koje možete uraditi u Beogradu besplatno
February 20, 2016
