Dvorska ulica u Vršcu dobila je ime prema Vladičanskom dvoru, koji se nalazi na broju 20, okružen francuskim parkom zatvorenim baroknom ogradom. Dvor je izgrađen 1762. godine u vreme vladike Jovana Georgijevića. Vladika je dozvolu za gradnju dobio od carice Marije Terezije, a predviđeno je da to bude rezidencija banatskih episkopa, kako je i do danas.
Dvor je prepravljan u više navrata, poslednji put 1904. godine, kada mu je pročelje prerađeno u bogatijem neorenesansnom i neobaroknom stilu. Njegovu izuzetnu vrednost čini kapela, posvećena Svetim arhanđelima Mihailu i Gavrilu, iz 18. veka, sa izvanrednim baroknim ikonostasom. Ikonostas je netipičan, rađen od tvrdog materijala (obično su ikonostasi rađeni u rezbarenom drvetu), a oslikao ga je Vrščanin, slikar Nikola Nešković, inače deda Jovana Sterije Popovića. Njega je vladika Georgijević poslao u Kijev na akademiju, a posle povratka u Vršac on je oslikao ikonostas dvorske kapele. Zanimljiv je i redak deo ikonostasa gde je iznad levih i desnih vrata oslikan rodoslov Gospoda Isusa Hrista, kroz Stari zavet, po Jevanđelju. Od Avrama do cara Davida 14 kolena, od cara Davida do Vavilona 14 kolena i od Vavilona do Isusa Hrista 14 kolena. U vrhu ikonostasa, a u podnožju raspeća, naslikane su kosti, parafraza na Golgotu, ili u prevodu brdo kostiju, iznad je raspeće, a u samom vrhu vaskrsenje, kao suština hrišćanstva – pobeda nad smrću.
ČUDOTVORNA IKONA VINČANSKA
U kapeli je i čudotvorna ikona Presvete Majke Bogorodice, zvana Vinčanska ili Bezdinska, po imenima manastira u kojima je boravila. Zna se da je u 18. veku ta ikona došla iz nekog od kijevskih manastira, da je bila u nekoliko manastira i da se od 1931. godine nalazi u Vladičanskom dvoru. Pretpostavlja se da je živopisana između 15. i 16. veka.
Kapela je autentična, sa nekoliko manjih intervencija nastalih uglavnom zbog vlage koja se skupljala u donjem delu ikonostasa, jedino su carske dveri replika originala koji je konzerviran. U kapeli je izložena i kanonska ikona Svetog Teodora Vršačkog, a u vladičanskom paraklisu nalazi se i platno „Nebeski Jerusalim”, rad nepoznatog slikara, u duhu levantinskog baroka.
U dvoru se čuva i bogata zbirka portreta crkvenih velikodostojnika, ikona, starih knjiga i crkvenih sasuda. U dvorskoj riznici pohranjene su 292 ikone koje potiču iz 18. i 19. veka. U zbirci su dela Šerbana Popovića, Teodora Ilića Češljara, Konstantina Pantelića, Nedeljka Popovića, Nikole Neškovića i drugih poznatih slikara zografa. Tu vrednu zbirku kataloški su obradili Zavod za zaštitu spomenika kulture i Matica srpska iz Novog Sada.
DVOR KAO MUZEJ
Čitava vladičanska rezidencija takođe je svojevrsna izložba retkih i vrednih umetničkih dela iz 18. i 19. veka. Prvi portret vršačkih episkopa nastao je 1763. godine u baroknom stilu. Izveo ga je bečki slikar Johan Mihel Vagner. Na njemu je u prirodnoj veličini prikazan episkop Jovan Georgijević (Đorđević).
Izuzetno je reprezentativan i kabinet episkopa u kome se u drvenom frizu nalaze portreti 14 vršačkih, banatskih i drugih arhijereja Srpske pravoslavne crkve. Galerija portreta banatskih episkopa u holu je Dvora, dok se u maloj trpezariji nalaze ikone na platnu Svetog Nikole, Svetog Georgija, Svetih Vrača i Svetog Dimitrija – rad Uroša Predića.
Dvorski nameštaj je reprezentativni komadni i garniturni nameštaj. Pretežno u duhu baroka i bidermajer stila, taj nameštaj je u savršenom skladu sa enterijerom. Dvorska biblioteka poseduje nekoliko hiljada knjiga i arhivske građe.
Vršački i banatski episkopi imali su svoje pridvorne slikare, a mnogi od njih često su bili dragoceni savetnici i prijatelji. Ta saradnja umetnika i episkopa pretvorila je Vladičanski dvor u svojevrstan muzej, čije blago je, na našu veliku radost, dostupno i široj javnosti.
Dragana MARKOVIĆ
Fotografije: Dragan Bosnić i arhiva Vladičanskog dvora
Related Articles
Spomenik na Kadinjači: Srpski Stounhendž otpora
November 20, 2024
Bački Monoštor: Upoznajte Srpski Amazon
November 20, 2024
Kanjon Gradac: Gde se avantura susreće sa spokojem
November 19, 2024
