U istočnoj Srbiji, u podnožju planine Beljanice, nalaze se dragulji prirode kakvi se na prvu pomisao mogu naći samo u bajkama. U pitanju su kraška vrela. Od ovih dragulja, dva zaslužuju da im se posveti posebna pažnja. U Žagubici, na mestu gde se Beljanica spušta u Homoljsku kotlinu, nalazi se vrelo Mlave, i na oko 35 kilometara od Žagubice, u zapadnom podnožju planine, u dolini Krupajske reke, leži skriveno Krupajsko vrelo.
Danas imate priliku da se upoznate sa jednim od ta dva dragulja – sa Krupajskim vrelom.
Na nadmorskoj visini od 220 m, zaštićeno netaknutom prirodom zapadne strane Beljanice, izbija Krupajsko vrelo. Iako je i sam homoljski kraj poznat kao velika ekološka oaza, Krupajsko vrelo se i dalje smatra jedinstvenom pojavom. Zašto pitate se?
Puteljkom iz bajke
Počnimo od prilaza samom vrelu. Nakon što prođete staru vodenicu, prepunu kojekakvih starudija, između nje i šumovitog brdašca dolazite do gotovo nevidljivog uskog prolaza i par kamenih stepenica. Silazite niz njih i nailazite na bazenčić ispunjen duguljastim pastrmkama. Na njega se odmah nadovezuje drugi bazen, u kome su dom našle omanje, crne i žute ribice. Dok koračate uz zid od stene, pogled vam luta na drugu stranu gde se nalazi čitav sistem vodopada i jezeraca. Prolazite pored već trećeg bazena sa ribicama, koji je delom ograđen delom u steni. Kada prođete stenu, krećete se pravo uzanom šumskom stazicom. Ova stazica vas dovodi do krajnje bajkovitog odredišta.
Carstvo koje krije Krupajsko vrelo
Okruženo šumskim rastinjem, puzavicama i granjem drveća koje se spuštaju sve do vode, leži Krupajsko vrelo. Plavo zelena voda, promenljivih nijansa koje skoro da hipnotišu posmatrača, ispunjava duboko, ledeno jezero. Tirkizna voda istačkana je opalim lišćem.
Čuje se cvrkut ptica, šuštanje granja i ubrzo iz krošnji izleću pomenute ptice. Njihov let vodi vaš pogled do još jedne stvari koja čini Krupajsko vrelo tako jedinstvenim. U pitanju je pećina koja izbija iz samog jezera. Dopola u vodi, stvarno izgleda kao prizor iz knjige za decu.
Tajna ispod površine jezera
Osim skrovitog prilaza i očaravajućeg izgleda samog izvorišta, Krupajsko vrelo ispod svoje površine krije još fascinantniju priču. Prema pričama ronioca, koji su uspeli da se spuste do 123 metara dubine, kada zaronite nailazite na čitav lavirint podzemnih kanala. Prolazak kroz “Želudac”, “Tobogan”, “Malu sobu”, “6 metara”, “Veliku sobu”, “Glavu ovna” polupotopljene prećine moguć je samo uz arijadnu bez koje bi i najiskusniji ronioci bili izgubljeni. Na kraju, prolaskom “Kanala” ulazite u tamni bezdan. Na 123 metra nalazi se delimično potopljena podvodna pećina, a duboko u utrobi zemlje već prokopani tuneli koji su vode ka površini zemlje.
Ali zašto bi neko kopao tunele u podvodnoj pećini?
Vodena legenda mističnog Homolja
Zato što Homolje i Krupajsko vrelo kriju legendu obavijenu velom vlaške magije. Legenda kaže da je u Homoljskim planinama postoji skriveno blago. Čak se i veruje da ga je sama planina progutala i da se sad nalazi na dnu zlatne pećine. Pećinu navodno čuva Tartor, vodeni duh, nazvan još i Staracem ili Albatrnom, zbog kog meštani ne smeju da ulaze u vodu tokom svojih neumornih potraga za zakopanim blagom.
Iako još niko nije našao blago o kome govori legenda, jedno blago Krupajskog vrela je svima nama dostupno, a to je voda koja izvire iz planine i koja daje život čitavoj ovoj oazi.
Koji je ekološki značaj Krupajskog vrela?
Potok vrela, dužine 435 metara, prvo otiče prema severu, a zatim skreće prema zapadu i uliva se u Krupajsku reku. Teče sve od brane do mlina. Kod zgrade mlina, nalazi se betonska česma sa pet metalnih cevi na kojima ističe topla voda temperature 26˙C. Ova voda potiče iz prirodnog termalnog izvora koji je kaptiran i podzemno sproveden do česme. Desetak metara od česme je drugi termalni izvor u obliku minijaturnog vodoskoka koji je nastao na samoizlivnoj geološkoj bušotini.
Spomenik prirode “Krupajsko vrelo”, ustanovljen uredbom Vlade Republike Srbije , a na osnovu Zakona o zaštiti životne sredine, za zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja predstavlja jedan od najjačih kraških izvora u Srbiji i po morfologiji svog izvorišta, hidrološkim funkcijama i pratećim prirodnim obeležjima pripada grupi najreprezentativnijih gravitacionih vrela.
Ako skrivenoj šumskoj stazi, tirkiznom jezeru, mističnoj pećini, atraktivnom vodopadu dodate i lekovite vode termalnog izvora koje se mešaju sa hladnom izvorskom vodom Krupajskog vrela, shvatićete da je priča ovog bajkovitog predela zaista upotpunjena.
I jednostavno vam ne preostaje ništa drugo no da posetite Krupajsko vrelo i njegovu neodoljivu ekološku oazu sačinjenu od čistog planinskog vazduha i vode, kao i prelepih planinskih vrhova.
Kako stići do Krupajskog vrela?
Od Beograda, ide se preko Požarevca i Kamenova, sela pčelara koje nalazi se odmah ispred Petrovca na Mlavi. Sa desne strane puta (iz Petrovca) je ulaz u Gornjačku klisuru. Po izlasku iz klisure brzo se stiže do sela Krepoljin. Tu se put razdvaja, pravo se ide za Žagubicu, a desno za Krupajsko vrelo, koje se nalazi između sela Milanovac i Krupaja.
Kada ste već ovde, ne propustite…
Da uživate u prirodi koja okružuje Žagubicu. Udaljena od Beograda 120 kilometara nalazi se teritorija Žagubice, koja obuhvata gornji deo prekrasne doline Mlave i njene pritoke, Žagubičku kotlinu, kao i Gornjačke i Homoljske planine.
Da se u manastiru Gornjak upoznate sa srpskom istorijom. Manastir Gornjak se nalazi u dolini reke Mlave, između Petrovca na Mlavi i Žagubice. Izgrađen je u periodu od 1376 – 1380. godine kao zadužbina kneza Lazara. Za sve one koje zanima srednji vek, u okviru ovog manastira naći će očuvane srednjovekovne građevine kao što su glavna manastirska crkva i kapela u pećini, koja je posvećena Svetom Nikoli, kao i ostatke srednjovekovnog manastira Blagoveštenje, zadužbine despota Stefana Lazarevića, očuvane u stenama.
Da vidite najstariji crkveni spomenik u istočnom delu Srbije. Trška crkva je prema predanju izgrađena još u 9. veku. Međutim, na osnovu sačuvanih materijalnih ostataka procenjeno je da je hram izgrađen verovatno krajem 13. veka i da je bio posvećen Sv. Nikoli.
Da se uverite u lepotu vrela Mlave. Ovom vrelu, koje se nalazi u jugoistočnom delu naselja Žagubica, tamno zelenu boju daje četinarska šuma planina Beljanice koja se spušta do njegovog oboda. Radi očuvanja ovog prirodnog spomenika, ovo vrelo je pod zaštitom države kao vredan Hidrološki spomenik prve kategorije.
Da posetite jedan od najznačajnijih spomenika srpske srednjovekovne kulture. Manastir Manasija (Resava), koji je je podigao despot Stefan Lazarević, je najznačajnija građevina koja pripada takozvanoj „Moravskoj školi“. „Resavska škola“ je kroz ceo 15. i 16. vek bila prepisivačka radionica i izvor pisanih dela i prevoda.
Da otkrijete Resavsku pećinu. Spada u najlepše pećine u Srbiji. Nekada su za nju znali samo čobani, ali je 10 godina nakon njenog otkrića, 1972. godine, ova pećina otvorena za posetioce. Resavska pećina se nalazi na 20 km od Despotovca, u krečnjačkom brdu zvanom Babina glava.
Ukoliko želite da obiđete Krupajsko vrelo, turu možete zakazati OVDE.
Autor: Maša Maksimović
