Đurđevi stupovi, jedan od najstarijih srpskih manastira, podignut je krajem 12. veka u slavu Svetog Đorđa i nalazi se pod zaštitom organizacije UNESCO.
Manastir Đurđevi stupovi, još jedan od bisera srpske srednjevekovne države na listi svetske baštine UNESCO, izgrađen je na brdu iznad današnjeg Novog Pazara, u Starom Rasu. To je jedan od najstarijih srpskih manastira, koji je u slavu Svetog Đorđa, podigao veliki župan Stefan Nemanja pred kraj 12. veka.
Po pisanju njegovog biografa i sina Stefana Prvovenčanog, manastir je nastao tako što se Nemanja, dok je bio u jednoj pećini, zavetovao da će izgraditi manastir posvećen Svetom Đorđu.
Đurđevi stupovi postoje već više od 830 godina, a od toga je 300 godina u ruševinama i 40 godina se obnavlja. Danas je velikim delom rekonstruisan i u njemu žive četiri monaha.
Manastir je karakterstičan po svom položaju, dvema kulama – stolpama/stupama Crkve Svetog Đorđa koje su i dale kasniji naziv – Đurđevi stupovi, kao i nepravilnim oblikom oltara.
Stupovi su izgrađeni stilom koji predstavlja sintezu dva graditeljska koncepta srednjeg veka – vizantijske arhitekture na Istoku i romanske arhitekture na Zapadu.
Crkva Svetog Đorđa ima važno mesto u formiranju ove arhitekture, poznate pod nazivom Raška škola, kao građevina kojom započinje ova stvaralačka epoha u arhitekturi srednjovekovne Srbije. Fasada je u potpunosti izrađena u romanskom stilu sa naizmeničnim redovima svetlog i tamnog kamena, dok unutrašnjost crkve odiše vizantijskim stilom.
Crkva je bila živopisana veličanstvenim freskama, ali je većina njih uništena tokom vekova. Delimično su očuvane kompozicije: Jevanđelist Luka, Prorok Danilo, Scene iz života Svetog Georgija, kao i portreti ktitora. Deo očuvanih fresaka prenesen je iz mansatira u Narodni muzej u Beogradu.
Sam manastir Đurđevi stupovi spadao je u kraljevske manastire u 13. veku. Njegov drugi ktitor bio je srpski kralj Dragutin koji je dogradio manastirsku crkvu i po svojoj želji tu bio i sahranjen. Manastir Đurđevi stupovi je zapusteo 1689. godine, nakon Austro-turskog rata, kada je poslednjih 16 monaha koji su činili bratstvo, napustilo manastir i pred Turcima pobeglo na sever.
Tokom naredna dva veka Đurđevi stupovi su postali ruševina, više puta razarana i pet puta paljena.
Od prvobitnog živopisa u crkvi je ostalo veoma malo tragova, ali se o njemu zna zahvaljujući starim fotografijama koje su nastale između dva svetska rata. U polukaloti se nalazio Isus Hristos okružen anđelima, a zidovi kupole bili su oslikani figurama proroka Ilije, Jeliseja, Danila i Zaharija Mlađeg.
Gornja i srednja zona bile su posvećene velikim praznicima i scenama Hristovih stradanja: Sretenje, Krštenje, Duhovi, Vaskrsenje Lazara, Cveti, Preobraženje, Izdajstvo Judino, Uspenje Presvete Bogorodice, Raspeće i, verovatno, Oplakivanje. U donjoj zoni su bili sveti ratnici i poprsja svetitelja.
Posle Drugog svetskog rata, jedan deo dekoracije i fresaka manastira Đurđevi stupovi skinut je sa zidova i prenet u Narodni muzej u Beogradu.
Manastirski konak je izgrađen 2002. godine, što je bio ključni momenat za obnovu manastira jer je omogućio da se ovo mesto obnovi i u liturgijskom smislu i da se nakon više od tri veka u njemu opet nađu monasi. Ispred manastira je sagrađen muzej koji služi za zaštitu i izlaganje najznačajnijih fragmenata iz crkve i drugih građevina. Neki od njih složeni su u celinu i rekonstruisani.
Gde se nalazi manastir Đurđevi stupovi i kako do njega stići?
Djurdjevi stupovi se nalaze u centralnoj Srbiji, kod Novog Pazara koji je udaljen od Beograda 290 km.
Ako dolazite automobilom iz pravca Beograda, najbolje je da idete putem koji preko Ibarske magistrale koji vodi prema Podgorici, preko Lazarevca, Ljiga, Preljine, Kraljeva i Raške.
Djurdjevi stupovi se nalaze na brdu, 4 km zapadno od grada na kome se, takođe, nalaze ostaci starog grada Ras, Sopoćani i Crkva svetih apostola Petra i Pavla.
Kada ste ovde, ne propustite…
…crkvu svetih apostola Petra i Pavla koja se takođe nalazi pod zaštitom UNESCO a nalazi se nalazi se na početku puta za Đurđeve stupove, u podnožju brda, na samo 2 km od Novog Pazara.
Prošetajte Novim Pazarom i osetite mešavinu Istoka i Zapada, Hrišćanstva i Islama. Ne izostavite Staru čaršiju a u njoj Novopazarsku tvrđavu iz 15 veka, kao ni spomenike islamske kulturne baštine: Altun-alem džamiju, sagrađenu u prvoj polovini 15 veka i Ahmed Vojvodinu džmiju – jednu od najstarijih građevina u Novom Pazaru, koja potiče iz istog perioda.
Pored spomenika kulture, okolinu Novog Pazara odlikuje savršena priroda. Zbog toga, ne propustite da odete do kanjona Uvca – “srpskog Kolorada”, smešetenog u specijalnom rezervatu prirode Uvac, u Pešterskoj visoravni, kada se krene ka Sjenici.
Ako pođete na drugu stranu, i prođete Rašku, nailazite na Kopaonik, jednu od najlepših i najposećenijih planina Srbije, koja i leti i zimi pruža različite mogućnosti za kvalitetan odmor i zabavu, a u zimskom periodu idealne uslove za sportove na snegu.
Na samo 32 km od Novog Pazara, nalazi se Golija – planinski turistički centar sa savremeno uređenim ski-stazama ali i širokim proplancima za šetnje i planinarenje.
