Reforma i pisanje prvog rečnika srpskog jezika, sakupljanje narodnih umotvorina, sukobi sa najuglednijim srpskim ličnostima i drugovanje sa evropskom elitom, porodična tragedija i uvođenje fonetskog pravopisa u srpski jezik, život su i delo najznačajnije ličnosti srpske književnosti u prvoj polovini 19. veka, Vuka Stefanovića Karadžića.
Kada se rodio Vuk, dečak kome veštice i duhovi nisu mogli da naude
U Tršiću nadomak Loznice, 7. Novembra 1787. godine rodio se dečak koji je odmalena voleo školu i knjigu. Međutim, put Vukovog edukovanja je bio trnovit i težak. U vreme slabe, ili gotovo nikakve pismenosti naroda, teško je bilo steći bilo kakvo znanje, pa je Vuk odmalena morao da se bori kako bi dobio i preneo znanje koje je žarko želeo.
Od jedinog pismenog čoveka u kraju Jevte Savića Čotrića učio je čitanje i pisanje, a zbog rane bolesti nije uspeo da završi školovanje u Loznici. Posle neuspelog pokušaja da upiše gimnaziju u Sremskim Karlovcima, odlazi u Petrinje gde uči nemački jezik a kasnije u Beograd, gde upoznaje Dositeja Obradovića i postaje đak Velike škole u Beogradu.
Težak život u siromašnoj porodici u kojoj su deca nemilosrdno umirala, zbog čega je Vuk po narodnoj legendi i dobio ime koje će ga štititi, nije obeshrabrivao dečaka koji će kroz nekoliko godina promeniti celokupan tok srpske književnosti.
Život, rad i ljubav u Beču
Odlaskom u austrijsku prestonicu Vukov život se umnogome promenio. Tu je upoznao Anu Mariju Kraus, sa kojom se oženio i imao čak trinaestoro dece od kojih su svi sem jednog sina i ćerke umrli. Težak i tužan život Vuka koji je u to vreme bio sam i bolestan, napokon počinje da se menja nabolje upoznavanjem sa Jernejom Kopitarom uz čiju pomoć i savete kreće sa sakupljanjem narodnih pesama i radom na gramatici narodnog govora.
Godine 1814. Vuk objavljuje „Malu prostonarodnu slaveno-serbsku pjesnaricu“, zbirku narodnih pesama, a odmah zatim i prvu gramatiku srpskog jezika na narodnom govoru „Pismenicu serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisanu“. Svestan mnogih nepotpunosti i nesavršenosti ove gramatike, uz savete mnogih naučnih radnika, Vuk je uz prvo izdanje „Srpskog rječnika“ iz 1818. godine objavio i drugo prošireno izdanje svoje gramatike.
Osnovna vrednost ove gramatike bilo je radikalno uprošćavanje azbuke i pravopisa, gde je primenjena čuvena Vukova mantra: „Piši kao što govoriš, a čitaj kao što je napisano“. Izbacivanje pojedinih slova, kao i dodavanje i preuzimanje nekih novih, osudili su mnogi značajni ljudi tog vremena, među kojima su najvatreniji protivnici Vukove reforme bili predstavnici crkve i osnivač Matice srpske, Jovan Hadžić.
Nemilosrdna borba duga 40 godina
Iako se veliki broj Vukovih savremenika nije slagao sa njegovim idejama i radom, on nije odustajao. Prevelika volja, energičnost, želja za znanjem i borbenost koji su u njemu svakodnevno rasli, učinili su da Vukova borba traje gotovo 40 godina sa manjim prekidima. Najveću podršku, pomoć i podsticaj za rad pružao mu je Jernej Kopitar, zahvaljujući kome je Vuk započeo borbu, tvrdoglavo je nastavljao i na kraju uspeo da trijumfuje.
Tokom života, koji za oca savremenog srpskog jezika nije bio nimalo lak, neprestano je radio na sakupljanju narodnih pesama, dopunjvanju svojih prethodnih radova i borbi da se srpski jezik i pravopis reformišu. Saveznike i poštovaoce svog rada, Vuk je pre svega našao u inostranstvu. Gete, Humbolt, Volf i braća Grim, bili su veliki prijatelji Vuka Karadžića.
Usponi i padovi čoveka koji je ceo svoj život posvetio radu na srpskom jeziku, pravopisu i pisanju, ređali su se zajedno sa priznanjima i kritikama kojih je iz godine u godinu bilo sve više. “Žitije hajduk-Veljka Petrovića”, “Srpska revolucija”, “Srpske narodne poslovice”, “Crna Gora i Crnogorci” Vukova su dela koje je pisao i objavljivao u periodu kada su mu bolest, siromaštvo i udaljenost od domovine najteže padali. A onda je došla ta čuvena 1847. godina…
Godina Vukove pobede
U mladim intelektualcima društvene scene Srbije 19.veka, Vuk je dobio pristalice i saveznike. Saveznike koji su stali na stranu reforma, promena i uvođenja narodnog jezika u srpsku književnost. Krajem četrdesetih godina dugo očekivani napredak na poljima jezika, pravopisa i književnosti je konačno počeo da dobija svoje obrise, a 1847. godine, koja se uzima kao godina Vukovog trijumfa, objavljena su četiri značajna dela kojima je Vukova reforma odnela pobedu.
Vukov prevod “Novog zavjeta” , “Pesme” Branka Radičevića, “Gorski vijenac” Petra II Petrovića Njegoša, “Rat za srpski jezik i pravopis” Đure Daničića, napisana su narodnim jezikom i izuzev “Gorskog vijenca “ štampana su Vukovim pravopisom. Ova dela su bila dokaz da se na prostom narodnom jeziku mogu pisati poezija, filozofija pa i sama Biblija, čiji prevod ne zaostaje ni za jednim prevodom na drugi jezik.
Ova ogromna i značajna prekretnica kojom je Vukova višegodišnja borba dobila epilog, imala je ogroman uticaj na dalji pravac i razvoj srpskog jezika i pravopisa. Narodne umotvorine, pesme i knjige na narodnom jeziku kojima se oduševljavala čitava Evropa na čelu sa najuticajnijim umovima tog vremena, konačno su dobila svoje mesto i priznanje i u Vukovoj domovini. Iako je njegova reforma 1847. godine konačno postala realnost, proćiće više od dve decenije da se u Srbiji i zvanično prihvati Vukov pravopis.
Vukov sabor, najstarija kulturna manifestacija u Srbiji
Na dan kada je osveštana Vukova spomen kuća 19.9.1933., otvorena je manifestacija koja se do današnjeg dana sa samo dva prekida za vreme Drugog svetskog rada održava. Iako su se sadržaji kulturno-umetničkog programa usled različitih drutvenih okolnosti menjali, koncepcija je ostala obojena kulturnim sadržajima koje su upriličavali književnici, glumci, operski pevači, naučnici… Povodom obeležavanja 100. godišnjice Vukove smrti 1964. sabor poprima republički značaj i počinje da okuplja veći broj posetilaca, a sadržaj postaje obogaćen izvođenjem pozorišnih predstava, opera i baleta.
Priznanja, odlikovanja i smrt najvećeg srpskog književnog reformatora
Za dug i plodan rad Vuk Stefanović Karadžić odlikovan je mnogobrojnim priznanjima. Bio je član Carske akademije nauka u Beču, Berlinu i Petrovgradu, austrijski car odlikovao ga je Viteškim krstom Franje Josifa, pruski car Ordenom “Crvenog orla”, a pred kraj života postao je i počasni građanin Zagreba.
Učesnik Prvog srpskog ustanka koji je pored nesuglasica sa knezom Milošem Obrenovićem i srpskim crkvenim predstavnicima, vodio i dugogodišnje polemike sa srpskom naučnom elitom, boreći se sve vreme za reformu jezika i pravopisa, uspokojio se 7. februara 1864. godine u Beču.
Po čoveku koji je srpskoj državi i narodu u nasleđe ostavio jezik, pravopis, brojna dela, na hiljade narodnih umotvorina i pesama, značajnih etnografskih zapisa, kao i osećanje ponosa za sve što je učinio boreći se za sopstvenu državu i jezik, nazvane su mnoge škole, napisane su mnoge knjige a postoji čak i televizijska serija koja prati njegov život. On je Vuk Stefanović Karadžić, otac savremenog srpskog jezika koji je svojim doprinosom državi, narodu i jeziku ostao besmrtan.
TV serija Vuk Karadžić
Vuk Karadžić je poznata jugoslovenska biografska televizijska serija koja prati život i rad Vuka, kao i srpsku nacionalnu i kulturnu revoluciju tokom 19. veka. Snimljena je povodom obeležavanja 200. godišnjice od Vukovog rođenja na lokacijama širom Jugoslavije i Austrije. Poznati srpski glumci poput Predraga Manojlovića, Petra Kralja, Aleksandra Berčeka, Danila Lazovića i mnogih drugih igrali su bitne i drage ljude iz života Vuka Karadžića.[ultimate_spacer height=”30″][dt_fancy_title title=”Povezani članci” title_align=”left” title_size=”normal” title_color=”accent” el_width=”100″ title_bg=”disabled” separator_color=”default”][ultimate_spacer height=”30″ height_on_tabs=”” height_on_tabs_portrait=”” height_on_mob_landscape=”” height_on_mob=””]
