Prva noć Velikog rata

Prvi svetski rat počeo je napadom na Beograd. Već iste noći po objavi rata, pala je prva žrtva, a sa zloglasnog ratnog monitora Bodrog, koji je iz pravca Zemuna, u senci Kalemegdana, skliznuo u Savu, ispaljene su prve topovske salve na Beograd. Iako je 2005. proglašen za kulturno dobro, niko nije vodio računa o Bodrogu. Danas služi kao pristan na Adi Huji.

Prvu noć svetskog rata (28. Jul 1914.) Beograđani su dočekali u panici. Najveća užurbanost vladala je na beogradskoj železničkoj stanici, sa koje su tog predvečerja tri voza prepuna žena i dece krenula ka unutrašnjosti tutnjeći kroz kišu neprijateljskih metaka koji su leteli ka njima iz pravca druge obale Save. Srećom, vozovi su prošli bez žrtava.

sruseni most — Razrušen železnički most na Savi

Na Savi, na žalost, nije bilo tako. Iste noći, odmah ispod Sirotanoviča strugare, pala je prva žrtva Prvog svetskog rata. Oko dva časa po ponoći strašna detonacija odjeknula je Beogradom. Srušen je Železnički most kako neprijatelj ne bi mogao da pređe Savu. Buka je zaglušila razmenu metaka u kojoj je poginua prva žrtva rata, Dušan Đonović, učenik Trgovačke akademije, četnik u četi starog komitskog vojvode Jovana Babunskog. Iste večeri je potopljena i mađarska lađa Alkotmanj a sa njom i njen kapetan, Karlo Eberling.

Zorom, 29. jula, u Savu su uplovile blindirane lađe koje su na sebi imale učvršćene topove i mitraljeze. Bili su to strašni neprijateljski monitori sa kojih je trebalo da se izvrši napad na Beograd. Među njima je bio i monitor Bodrog, koji je do objave rata čekao usidren u Zemunu. Upravo sa Bodroga su ka Beogradu poletele prve granate.

Vest o monitorima protutnjala je Beogradom poput tornada i sejala strah među građanima. I to s razlogom. Već istog dana, prva granata sa Bodroga poletela je ka Knez Mihailovoj ulici i pala na zgradu preko puta hotela “Grčka Kraljica”.

Monitor Bodrog danas služi kao ploveći pristan na Adi Huji Foto: www.skyscrapercity.com

Sve do dolaska dve baterije sa dugačkim topovskim cevima koje su Srbiji poslali saveznici, ovi monitori su sejali smrt po Beogradu ubijajući građane i rušeći grad.

Sudbina Bodroga koji je sagrađen 1904. godine u Budimpešti bila je da u vodama Dunava i Save ostane zauvek. Brod je potopljen 1918. godine, a dve godine kasnije je izvađen, preuređen i pod imenom “Sava” uvršten u mornaricu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Da ne bi pao neprijatelju u ruke tokom aprilskog bombardovanja Beograda 1941. godine, bio je potopljen kod Zemuna.

Već sledeće godine Ustaše su ga izvukle na površinu, služile se njime, pa ponovo potopile 1944. godine, ali ovog puta na dno Save kod Slavonskog Broda. Izvađen je osam godina kasnije, remontovan i još jednom uvršten u rečnu flotilu nove države. Nedugo zatim povučen je iz vojne upotrebe i do danas je uglavnom služio kao ploveći pristan na Savi i Dunavu.

Ministarstvo kulture ga je 2005. godine proglasilo kulturnim dobrom i stavilo pod zaštitu države. Međutim, pošto niko nije vodio računa o njemu, lutao je po obalama Dunava od Beograda do Novog Sada, a istoričari iz Instituta za savremenu istoriju su ga nedavno pronašli u mulju kod Ade Huje i predložili da se pretvori u ploveći muzej Prvog svetskog rata.

Foto 1: www.kuk-kriegsmarine.it