Zidovi manastira pirotskog kraja čuvaju vrlo neobične i za hrišćanstvo jedinstvene freske. U manastiru Sukovo mogu se videti prizori sveca sa psećom gavom i Bogorodice sa krilima, dok u Crkvi svetog Petra i Pavla u Rsovcima vernike začuđuje freska ćelavog Isusa Hrista.
Sveti vladika Nikolaj Velimirović nazvao je pirotski kraj “mali Jerusalimom” zbog velikog broja hodočasnika ali i zbog bogatstva svetinjama. Pirotski kraj ima 72 registrovana verska objekta. Međutim, u ovim svetinjama Jugoistočne Srbije oslikane su nesvakidašnje freske, jedinstvene u pravoslavnom fresko slikarstvu.
U manastiru Sukovo (18 km istočno od Pirota), na desnoj obali reke Jerme, nalaze se dve freske koje privlače posebnu pažnju – prikaz svetog Hristofora sa oreolom i životinjskom glavom i prikaz Bogorodice sa krilima.
Legenda o manastiru Sukovo
Vek gradnje i ktitor manastira Sukovo su nepoznati. Na osnovu malo sačuvanih podataka, zna se da je više puta rušen, kao i to da je živopisan 1606. godine. Međutim, izuzev čudnih freski, sukovski manastir prati jedna zanimljiva legenda. Prema njoj, današnju manastirsku crkvu posvećenu Uspenju Presvete Bogorodice podigao je 1857. godine, Salaj-beg iz Pirota. Naime, zemljište na kome se prvobitni manastir nalazio pripadalo je Sali-begu. Kada je za to saznao, beg je počeo da skrnavi to mesto sve do dana kada se njegov sin Emin nije razboleo. Beg je, po predanju, pozvao pravoslavnog sveštenika koji je pročitao molitvu i Emin je ubrzo ozdravio. U znak zahvalnosti Salaj-beg je odlučio da obnovi manastir, pa je pisao sultanu i dobio ferman kojim je bila dozvoljena izgradnja hrama. Manastir Sukovo se od 1968. godine nalazi pod zaštitom države.
Ko je bio sveti Hristofor i odakle potiče ovakvo prikazivanje sveca u pravoslavnom manastiru?
Patrijarh srpski gospodin Pavle je pre nekoliko godina za “Glasnik”, službeni list SPC objasnio ovu neobičnost, ističući da o svetom Hristoforu postoje dve priče – istočna i zapadna. “Prema istočnoj, pravoslavnoj priči, sveti Hristofor potiče od nekih plemena ljudoždera, takozvanih “psoglavih” (kinokefalon). U jednom ratnom pohodu vojska cara Dekije (249-151) naišla je, u pustinji, na te čudne ljude, uhvatila jednog mladića i poslala u Rim, kao nešto jedinstveno, svome caru za zabavu. Tamo se psoglavi mladić, koji se zvao Reprovos, upoznao sa hrišćanstvom, i pri krštenju dobio novi, ljudski lik i ime Kristofor”.
Rimokatolička crkva govori o Hristoforu kao divu, poreklom iz Palestine. Služio je mnogim knezovima i kraljevima, i čim bi vidio da su bojažljivi napuštao bi ih. Zaposlio se kod satane, ali i on ga je razočarao kada je shvatio da se boji krsta. Zbog toga je pošao u potragu za onim koga je krst simbolisao. Međutim, Isus je našao njega kada ga je jedne noći zamolio da ga prenese preko duboke reke. Reprovos ga je nosio, ali je on svakim korakom postajao sve teži. Kada su stigli na drugu obalu, Isus mu je saopštio da je na svojim leđima nosio sve brige sveta. Otuda i njegovo ime Hristofor – Hristonosac.
Očigledno je da iz prve, istočnjačke legende potiče izgled svetog Hristofora u sukovskom manastiru.
Takođe, za hrišnasko freskoslikarstvo je veoma neuobičajeno predstavljanje Bogorodice sa krilima. Sa njima se obično prikazuju arhađeli kao anđeoske sile, sveti Jovan Krstitelj, kao onaj koji je najavljivao dolazak gospoda Isusa Hrista. Zbog toga je veoma čudno što Bogorodica ima krila na ovoj frsci. Iznad freske, međutim, postoji bledi natpis koji pojašnjava da “nas Bogorodica svojim krilima čuva i štiti od svih napada zloga koji pokušava da nas pokoleba u našoj veri”.
Freska ćelavog Isusa Hrista
Na severnom zidu Crkve svetih apostola Petra i Pavla u Rsovcima, takođe u pirotskom kraju, sačuvana je još jedna neobična freska – ostatak prvobitnog živopisa – figura Hrista mladenca bez kose. Ova freska ćelavog Isusa je jedinstvena u pravoslavnom freskoslikarstvu. Pretpostavlja se da je nastala u 13. veku i da su je oslikali isposnici sa Sinaja koji su boravili u ovoj pećini zbog toga što je samo u njoj mogao biti naslikan ćelavi Isus. Naime, freske u isposnici nisu bile podložne episkopskoj cenzuri.
Crkva u Rsovcima je inače pećinska crkva o čijem nastanku nema pouzdanih podataka ali je zabeleženo da je bila sklonište isposnicima, a kasnije i Srbima koji su bežali od Turaka.
Ove nesvakidašnje freske privlače pažnju sve većeg broja turista koji posećuju Jugoistočnu Srbiju, jer ma kako bilo ojašnjeno njihovo idejno poreklo, one ipak predstavljaju raritet koji se veoma retko može videti još samo u nekoliko pravoslavnih zemalja.
Foto1: Tomislav Ž. Popović www.orthphoto.net
Foto2: Bogdan www.orthphoto.net
Related Articles
Freska iz Srbije koja je nadmudrila Mona Lizin pogled
December 3, 2024
Đerđef: Umetnost Bezvremenske Srpske Tradicije
November 30, 2024
Tvrđava Ram: Petougaono čudo na Dunavu
November 20, 2024