Na svega nekoliko kilometara od Valjeva, u selu Tubravić, nalazi se svetinja o kojoj se danas govori sa mešavinom divljenja i tuge – Crkva Svetog Arhangela Mihaila, poznata kao Valjevska Gračanica. Ono što je čini jedinstvenom nije samo njena vekovna istorija, već i sudbina koja ju je zadesila – od 2016. godine ona počiva 18 metara ispod površine vode akumulacionog jezera Stubo-Rovni.
Priča o Gračanici seže duboko u prošlost. Prvi put se pominje u turskim popisima 1560. godine, a arheološki tragovi – delovi starog konaka i grobovi u porti – ukazuju da je njena prvobitna verzija najverovatnije izgrađena još u 15. veku. Kroz vekove bila je duhovno utočište, čuvar ikona i zvona iz 1860. godine, mesto gde se okupljala vera i tradicija.
Sudbina crkve zauvek je promenjena devedesetih godina, kada je odlučeno da se u dolini reke Jablanice izgradi akumulacija. Planovi o njenom izmeštanju nikada nisu zaživeli, a nakon dugih rasprava i protivljenja jednog dela javnosti, 2003. godine doneta je odluka da Gračanica bude potopljena.
Relikvije, ikonostas i dragocenosti pažljivo su izmešteni, ali samo zdanje nije moglo biti sačuvano. Kada su se vode akumulacije 2016. godine podigle, crkva je nestala ispod površine, ostavljajući za sobom bolno pitanje – šta je važnije, razvoj ili očuvanje nasleđa?
Ipak, Valjevska Gračanica nije potpuno nestala. Zahvaljujući roniocima Ronilačko-spasilačkog kluba „Borac“ iz Čačka, javnost je ponovo zavirila u njenu unutrašnjost. Na 18 metara dubine, u vodi od svega pet stepeni i gotovo potpunom mraku, ronioci su zabeležili prizore koji deluju nestvarno – sunčevi zraci koji se probijaju kroz zelenkastu vodu, zidovi i svodovi crkve, pa čak i mesta gde je poslednja sveća nekada gorela.
Njihovi snimci, objavljeni na društvenim mrežama, izazvali su ogromnu pažnju i podsetili sve na postojanje ove svetinje koja sada živi pod vodom.
Valjevska Gračanica danas je simbol i podsećanje – na prošlost, na odluke koje donosimo, ali i na neuništivu snagu vere i kulture. Iako potopljena, ona nastavlja da privlači ronioca, istraživače i zaljubljenike u istoriju, a njena priča ostaje deo identiteta ovog kraja.
Nemar74 | Dreamstime.com
Ako se ikada zateknete u Valjevu, setite se da ispod mirne površine vode akumulacije Stubo-Rovni, na dubini od 18 metara, mirno počiva crkva stara vekovima. Crkva koja i pod vodom priča svoju priču.
Related Articles
Pranjani – selo istorije, rakije i srdačnih domaćina
September 13, 2025
Srbija, Moja Priča – Bicikl, osmeh i rakija u Šumadiji
September 10, 2025
Srpske reči koje najbolje razume samo Balkan
September 10, 2025
