Justiniana prima: Caričin grad

Vizantijski grad na jugu Srbije Justiniana prima (Caričin grad) podigao je car Justinijan I, koji je izgradio i čuvenu Crkvu Svete mudrosti, kasnije džamiju, a danas muzej Aja Sofija u Istanbulu.

Jedan od najvećih i najznačajnijih vizantijskih gradova u unutrašnjosti Balkana je arheološki lokalitet iz 6. veka Justiniana prima (Caričin grad), izgrađen na 7 kilometara od Lebana, na jugu Srbije. Podigao ga je veliki ktitor, car Justinijan I, koji je rođen na tim prostorima, a poznat je i po tome što je završio izgradnju čuvene Crkve svete mudrosti, danas džamije Aja Sofija u Istanbulu.

Justinijan je rešio da sazida grad koji će veličati njegovo ime u svom rodnom kraju, na ušću reke Caričine u Svinjaricu, na 30 kilometara od Leskovca.

Caričin Grad je podignut na mestu autohtone gradine Bederijane, a ovo potkrepljuju ostaci monumentalne bazilike sa autentičnim Justinijanovim monogramom i velika episkopska bazilika na akropoli.

U gradu je, pored profanih objekata, otkriveno i deset bazilika.

Podignut na blagim padinama koje se spuštaju od planine Radan ka leskovačkoj kotlini, Caričin Grad se prostire na platou od 42.000 kvadratnih metara.

Grad je bio važan crkveni, administrativni i vojni centar, sedište novoosnovane arhiepiskopije – Justiniana Prima. Bio je okružen bedemima, a pored spoljnih utvrđenja otkriveni su i unutrašnji bedemi koji grad dele na tri dela: Akropolj, Gornji i Donji.

Na najuzvišenijem mestu u gradu sagrađen je Akropolj – sedište crkvene uprave, a tu je otkrivena velika katedralna crkva sa tri apside, atrijumom i krstionicom, koja spada u red najmonumentalnijih spomenika vizantijske arhitekture na Balkanu. Otkrića poput carskih pečata i staklare jedinstvena su otkrića na ovim prostorima.

U središnjem delu ističe se centralni kružni trg gde se odvijao javni život grada, čije su ulice bile popločane pravougaonim krečnjačkim pločama i okružene radnjama sa pokrivenim tremovima i lučnim arkadama, gde su zanatlije nudile svoju robu.

Ostaci fortifikacija, ulica, bazilika, javnih i privatnih građevina, bedema, sistema vodosnabdevanja sa akvaduktom i velikom cisternom, ali i podni mozaici u luksuznim objektima čine, ovaj lokalitet jednim od najznačajnijih spomenika antičke arhitekture i urbanizma. Blizu trga otkopana je trobrodna bazilika sa kriptom, a pronađeni su fragmenti podnog mozaika i fresaka. Jugoistočno od foruma bila je treća crkva, krstoobrazna bazilika sa atrijumom.

Spomenici crkvene i svetovne arhitekture po svojoj urbanističkoj postavci, mozaičkim podovima i dekorativnoj plastici, u potpunosti odgovaraju Prokopijevom opisu Justiniane Prime.

Posle čestih upada Avara i naseljavanja Slovena, oko 615. godine, grad napušta domaće stanovništvo. Život u gradu se gasi verovatno zbog požara ili zbog presecanja vodovoda u vreme poslednjih opsada.

Justiniana prima ili Caričin grad, kako su ga u narodu prozvali, budući da se verovalo da je car Justinian grad podigao iz ljubavi prema svojoj supruzi, carici Teodori, jedno je od najbolje očuvanih arheoloških nalazišta na ovim prostorima. On se nalazi van glavnih putnih tokova, a izvanredan položaj očuvao ga je od nemilosti vekova.

Zasigurno jedinstveno otkriće bila je zanimljiva ugaona kula koja je skrivala cisternu u kojoj se završavao akvadukt i iz koje je čitava Justiniana prima sistemom cevi dobijala vodu. Na Akropolju se nalazilo sedište crkvene uprave sa episkopskom bazilikom.

Gde se nalazi Justiniana prima i kako do nje stići?

Justiniana prima leži u podnožju planine Radan na 7 kilometara od Lebana i 30 kilometara od Leskovca. Do ovog lokaliteta možete doći jedino automobilom ili autobuskim prevozom u okviru organizovanih turističkih poseta.

Ukoliko dolazite iz pravca Beograda put do Leskovca je sasvim ugodan na evropskom autoputu E-75 odakle put nastavljate lokalnim putem M9 ka Lebanu a zatim preko lokalnog puta za Prekopčelicu uz koju se ovaj lokalitet i nalazi.

Kad ste već ovde, ne propustite…

Jedinstveni ukus autentičnog leskovačkog roštilja, ponosa srpske tradicionalne kuhinje, pleh muziku i užurbanu festivalsku atmosfesru na Roštiljijadi u Leskovcu koja se održava krajem leta.