Putnici tragaju za različitim doživljajima: mirom, avanturom, lepotom, kretanjem. Ima onih kojii žele da osete Stendalovu vrtoglavicu pred velelepnim zdanjima, a postoje i oni koji nastoje da iskorače iz poznatih modela i krenu kroz vreme prateći niti istorije i kulture. TOS preporučuje dva inspirativna tematska putovanja: jedno vodi tragom genijalnog naučnika Nikole Tesle, a drugo u doba kad su srpski gospodari toliko odvažno vojevali da su poneli najdostojniju vitešku titulu Zmaja.
Putovanja koja na maštovit način predstavljaju baštinu i koja putnika neposredno uključuju u istoriju sve su popularnije u svetu. Tako se kroz Evropu može ići stazama Mocarta, Don Kihota, Drakule, Putem dvoraca, Dolinom kraljeva u oblasti Loare, Putevima masline… Takva putovanja možete naći i u Srbiji. Zavod za proučavanje kulturnog razvitka mapirao je različite puteve kulture oživljavajući zaboravljene priče o hajducima, meraku, rudnicima, zmajevima, Tesli…
SVETLO POGLAVLJE ISTORIJE SVETA
Iako je Tesla u Beogradu i Srbiji proveo samo jedan dan života, taj dan je ostavio ogroman trag. Vek kasnije, sledeći taj trag, nastala je kulturna ruta “Putevima Tesle kroz Srbiju”. Ona nas vraća u trenutak kad započinje novo poglavlje u istoriji savremenog sveta, u trenutak kad se život zauvek i nepovratno zahuktao. Prati putanju kojom se kretao Tesla 1892. godine kada je posetio Beograd, vodi nas u Muzej nauke i tehnike, stogodišnji kabinet Elektrotehničkog fakulteta, posetu Muzeju Nikole Tesle. Taj muzej jedinstvena je institucija nauke i kulture na svetu i nalazi se na Uneskovoj listi “Pamćenje sveta”. U muzeju se čuva dragocena Teslina zaostavština – više od 160.000 originalnih dokumenata, 2.000 knjiga i časopisa, istorijsko-tehničkih eksponata, fotografija, instrumenata i uređaja, kao i urna sa Teslinim prahom.
VELIKA DELA PROFESORA STANOJEVIĆA
Iz Beograda, put se nastavlja po Srbiji: obilazi se rodna kuća Teslinog omiljenog pesnika Jovana Jovanovića Zmaja u Sremskoj Kamenici, zatim manastir Šišatovac, odakle potiče Teslina ljubav prema golubovima, Idvor i Zavičajni kompleks Mihajla Idvorskog Pupina, Teslinog savremenika, prijatelja i „rivala”. Obilazi se Negotin, rodni grad Đorđa Stanojevića i deset malih, starih hidroelektrana, koje su pravi živi muzeji, a nastale su zahvaljujući prijateljstvu dva naučnika.
Đorđe Stanojević bio je jedan od ključnih naučnika s kraja 19. i početka 20. veka, fizičar, astronom, meteorolog, profesor fakulteta, rektor Univerziteta u Beogradu. Oduševljen Teslinim izumima elektrificirao je Srbiju. „Pored hleba i vode, električna energija će postati svakodnevna potreba“, govorio je profesor Stanojević ponet Teslinim naučnim teorijama. Prema Teslinim principima polifaznih struja konstruisao je hidroelektranu „Pod gradom“ na reci Đetini, koja je izgrađena samo četiri godine nakon Tesline na Nijagari.
Srbija ima čak pet hiodroelektrana starih više od jednog veka: „Pod gradom“, „Vučje”, „Sveta Petka”, „Gamzigrad” i „Moravicu”. One i dalje krote vodotokove, no njihov značaj nije samo istrorijski. One su okružene lepom prirodom, brzacima i vodopadima i deluju potpuno nestvarno u oku posmatrača.
Putevima Tesle je ruta koja svakako ima potencijal da preraste i u značajnu međunarodnu “trasu” jer bi, prateći životopis naučnika, mogla da poveže evropske zemlje u kojima je Nikola Tesla živeo i radio.
NA KRILIMA ZMAJA – MITOLOGIJA I ISTORIJA
Nadahnuti legendama o zmajevitim junacima, vilama i zmajevima, u Zavodu za proučavanje kulturnog razvitka osmislili su uzbudljivo putovanje kroz istoriju i mitologiju. Inspiraciju za tu kulturnu rutu našli su delom u knjizi Milenka Bodirogića „Vile i zmajevi– srpska mitologija“, u kojoj je objašnjeno kako je izgledao srpski zmaj, koji su sve junaci sa naših prostora bili zmajeviti i zašto je to bilo značajno u poznom srednjem veku.
Srpski zmajevi nisu onakvi kako ih zapad predstavlja. Ta mitska bića drugačija su od uvrežene slike “guštera” koji bljuju vatru. U srpskoj mitologiji zmajevi imaju glavu ovna i zavodljivo zmijsko telo, često su nevidljivi, mogu da lete i menjaju oblike. Snažni su, tajanstveni i pravedni. Otud i priče o tolikim zmajevitim junacima. Despot Stefan Lazarević, znameniti srpski vladar s početka 15.veka, bio je sin Zmaja od Jastrepca, Vuk Grgurević, smeli ratnik, poznat je kao Zmaj Ognjeni Vuk, Vasa Čarapić, vojskovođa Prvog srpskog ustanka, bio je Zmaj od Avale, a Stojan Čupić, takođe vojskovođa, opevan je u narodnim pesmama kao Zmaj od Noćaja. Zmajeviti su bili i druge istorijske i legendarne ličnosti srpske istorije: Marko Kraljević, Miloš Obilić, Banović Strahinja, Ljutica Bogdan…
OD FRUŠKE GORE DO MARKOVOG GRADA
Ruta “Putevima zmajeva kroz Srbiju” kreće sa Fruške Gore, ide preko Beograda i Kalemegdana, a završava se u Vranju, u tvrđavi Markovo kale. Usput se obilaze dvorci jugoistočne Srbije i tvrđave na Dunavu, mesta koji rizniče deo tih legendi. U Beogradu svoju kulu ima Zmajeviti Despot Stefan Lazarević, sin carice Milice i Zmaja od Jastrepca. Smederevo je grad Zmaja Ognjenog Vuka ili Vuka Grgurevića. U Prokuplju, u srednjovekovnom gradu Hisaru, živelo je Devet Jugovića, koji su ujaci zmajevitog Stevana Visokog. Pirotski grad pripoveda o Momčilu, ujaku Marka Kraljevića, i njegovom krilatom konju Jabučilu. Zmajeviti Kraljević Marko ima pak svoje, Markovo kale iznad Vranja, pod kojim, kako legenda kaže, i sada spava. Miroč planina oduvek je bila stecište vila, posebno vile Ravijojle, posestrime Kraljevića Marka.
U patini zaborava sakrilo se bogatstvo priča. Otkrivanje raskoši ovog nasleđa kroz maštovito osmišljena putovanja tek su prvi korak u glačanju istorije.
Tekst: Dragana Barjaktarević
Fotografije: Marija Jankovic, Manuela Graf
