Novi Sad je jedan od retkih gradova u Srbiji koji u turističkoj ponudi ima jednu zaista osobenu turu – mozaik priču o biografijama dvanaest znamenitih Novosađanki. Šetajući kroz odabrane ambijente grada, koji su na simboličan ili direktan način povezani sa ovim darovitim ženama, upoznaćete se s njihovim delima i steći novu i drugačiju sliku o životu grada.

 

PRVA PIJANISTKINJA VEKA

Počinjemo priču od Jovanke Stojković, vrsne pijanistkinje i kompozitorke 19. veka. Ova darovita muzičarka završila je studije klavira kod Lista i Drajšoka. Franc List je Jovanku smatrao za „prvu pijanistkinju veka“, a Jovan Subotić i Laza Kostić svojom muzom. „Ovogodišnjeg maja pojavio se u srpskim lugovima jedan slavuj…“, pisali su o njoj. Vreme i delo Jovanke Stojković vodi nas do rimokatoličke crkve imena Marijina. U crkvi postoje koncertne orgulje, koje su simbolična spona s njom.

SPISATELJICA NADAHNUTA VOJVODINOM

Eržebet Berček se svojim proznim delom svrstala u red najznačajnijih književnica među jugoslovenskim Mađarima. Bila je inspirisana svojim podnebljem, a zajednički život Srba i Mađara i položaj žene osnovne su teme njene proze. Najznačajnija dela su joj novela Vándor a Nišavánál (Putnik na Nišavi) i roman A végtelen fal (Beskrajni zid). Pisala je između dva svetska rata. Vezu između nje i grada naći ćete u Katoličkoj porti u kojoj se nalazi Kulturni centar Novog Sada, mesto najrazličitijih, klasičnih i alternativnih dešavanja.

VRSNA ORATORKA

Dete iz ugledne grčko-cincarske porodice Polit- Desančića, Savka Subotić, stasala je u „borkinju za ženska prava“. Bila je prva predsednica Srpskog narodnog ženskog saveza i Kola srpskih sestara. Upamćena je i po odličnom govoru na predavanju „Žena na istoku i na zapadu“, koji je održala u Beču. Osnovala je i uspešno sprovela program ekonomskog osnaživanja seoskih žena. Sećanje na tu ženu vodi nas u Grčkoškolsku ulicu i Grčku školu.

INTELEKTUALKA BEZ PREMCA

Anica Savić-Rebac bila je čudo od deteta – u svojoj dvanaestoj godini prevodila je Bajrona. Završila je klasičnu filologiju u Beču, a doktorsku disertaciju Pretplatonovska erotologija odbranila je na Univerzitetu u Beogradu. Bavila se naučnim i pedagoškim radom, prevela je sa latinskog Lukrecijeve stihove, a na engleski Njegoševu Luču mikrokozmu. Njeno detinjstvo obeležio je značajni krug intelektualaca, okupljenih oko Matice srpske, koja se tada nalazila u zgradi Platoneuma. Urbanu sponu s njom naći ćete u ovom zdanju iz 18. veka, koje samo po sebi ima „biografiju“ vrednu pažnje.

ANGAŽOVANA UREDNICA

Borac za prava žena bila je i Milica Tomić, spisateljica, urednica i vlasnica najčitanijeg ženskog časopisa “Žena”. Ćerka slavnog oca Svetozara Miletića i supruga poznatog političara Jaše Tomića, i sama se rano uključila u politički život Vojvodine. Objavljivala je priče o školovanju ženske dece, o ženskim društvima, istorijatu ženskog pokreta u Evropi. Stanovala je u Dunavskoj ulici (u broju 14). Ta ulica je jedna od najstarijih i najslikovitijih u gradu.

SESTRE SOCIJALISTKINJE

Milica i Anka Ninković mogu se smatrati za prve feministkinje. One su ujedno prve žene koje su aktivno učestvovale u političkom životu Srbije, priključivši se socijalističkom pokretu Svetozara Markovića. Obe su završile studije pedagogije u Cirihu i pokušale da otvore prvu privatnu višu žensku školu u Kragujevcu. U blizini Novosadskog sajma jedna ulica nosi njihovo ime.

HUMANA STRADALNICA

Jelena Kon je u vreme velike ekonomske krize 1925. godine osnovala humanitarno društvo Kora hleba i Dečje obdanište i savetovalište. Da bi sakupila donacije, organizovala je brojne koncerte. Za vreme strašne mađarske okupacije, tokom zloglasne racije 1942. godine, kao Jevrejka uhapšena je, mučena, a zatim ubijena i bačena u Dunav. Mesto njenog duhovnog okrepljenja bila je Sinagoga.

ZABORAVLJENA UMETNICA

Glumica i prva žena rediteljka Milka Marković školovala se i usavršavala u Beču, Minhenu, Pragu, Drezdenu, Berlinu, Rimu… Bila je vodeća i najobrazovanija glumica svoga vremena. Njen angažman u Srpskom narodnom pozorištu započeo je 1885. godine, i trajao je do njene smrti. Režirala je komad Ljubav (1911). Za svoj umetnički rad odlikovana je Ordenom svetog Save. Mesto gde boravi sećanje na ovu umetnicu svakako je Srpsko narodno pozorište.

NAJVEĆA SRPSKA DOBROTVORKA

Marija Popović Trandafil potiče iz ugledne porodice. Udala se za bogatog trgovca Jovana Trandafila sa kojim je osnovala fond za školovanje siromašne darovite dece. Posle muževljeve smrti, ona sama stiče kapital i pretvara ga u različita zaveštanja, čija ukupna vrednost dostiže sumu od 700.000 forinti. Osnovala je fondove za đačke stipendije, udaju sirotih devojaka, izdržavanje udovica, postradale i nemoćne, a njeno najznačajnije zaveštanje je Zavod za pravoslavnu siročad. U ovom zdanju danas se nalazi Matica srpska, najstarija srpska ustanova kulture. Marijino ime nosi i trg ispred zdanja. Sahranjena je u Nikolajevskoj crkvi, koju je za života iz temelja obnovila.

PREDVODNICA UKLETIH PESNIKA

Obrazovana i nadarena pesnikinja Milica Stojadinović-Srpkinja svojom poezijom i srcem bila je vezana za Frušku goru. Savremena kritika naziva je predvodnicom plejade ukletih srpskih pesnika. Kao saradnica velikog reformatora jezika Vuka Karadžića, sakupljala je narodne pesme. Sarađivala je s mnogim listovima, prva je žena ratni izveštač. Umrla je u Beogradu, potpuno zaboravljena, u krajnjoj bedi. Njoj u čast ustanovljena je književna nagrada. U novijem delu grada jedna ulica nosi njeno ime, a njena dela se čuvaju u arhivi Matice srpske.

ŽENA ISPRED SVOG VREMENA

Mileva Marić-Ajnštajn, matematičarka i žena Alberta Ajnštajna, prva je Srpkinja koja je studirala na Visokoj politehničkoj školi u Cirihu. Tu je i upoznala budućeg muža. Posle razvoda, Mileva se okrenula porodičnom životu. Kuća njenih roditelja nalazi se u Kisačkoj ulici broj 20. Na tabli kuće zapisano je: „Ovde su boravili Albert Ajnštajn, tvorac teorije relativiteta, i njegova naučna sarad- nica i supruga Mileva Marić.“

KNJIŽEVNICA NESTALIH SVETOVA

Spisateljica, književna kritičarka, istoričarka umetnosti, profesorica, novinarka, biblioteka- rka, naučnica, sve su to profesije kojima se bavila Eržebet Juhas. Njena proza istražuje uzroke i pos ledice gubljenja tradicionalnih vrednosti na ličnom i društvenom planu. U svojim delima oživela je nestali svet bačke građanske porodice iz palanačkog miljea. Za svoj književni rad dobila je nagradu Ervin Šinko.

Bel Guest logoBelGuest u saradnji sa Jelenom Ilić i Gordanom Stojaković

Turističi program “Novi Sad iz ženskog ugla” organizuje Turistička organizacija Novog Sada po ideji Gordane Stojaković. Informacije o ruti možete dobiti na pultovima Turističke organizacije Novog Sada. 

 

 

Tags

BelGuestKulturaNovi SadPetrovaradin

Leave a Reply

Related Articles