Iako Beograd pripada vizantijskom duhovnom i kulturnom krugu, turbulentne istorijske prilike oblikovale su ga u pravi multikonfesionalni grad, gde danas zajedno žive pripadnici različitih religija.
OD NOJEVOG SINA DO HRIŠĆANSTVA
Veruje se da su, prema Knjizi postanja, na teritoriji današnjeg Beograda nekada živeli potomci Nojevog sina Jafeta. U novozavetno doba ovde su hrišćanstvo propovedali učenici apostola Pavla, među kojima je najpoznatiji sveti Andronik, po predanju prvi episkop Sirmijuma, današnje Sremske Mitrovice. Iako su arheolozi pronašli više hrišćanskih motiva iz 3. veka, prvi pisani podaci o hrišćanima su čitav vek mlađi.
Ruska crkva
U Tašmajdanskom parku se nalazi nevelik živopisni hram Svete trojice – podvorje Ruske pravoslavne crkve i duhovno središte Rusa u rasejanju. Crkva je sagrađena 1924. godine. U crkvi Svete trojice, prema vlastitoj želji, sahranjenje poslednji komandant Bele armije general baron Petar Nikolajevič Vrangel. Taj hram je svojevrsni simbol dubine srpsko-ruskih duhovnih veza.
Pretpostavlja se da se masovnije krštavanje Srba dešavalo u 7. veku i da je ovo područje bilo episkopsko sedište, mada za to nema pisanih dokaza. Prvi pisani trag potiče iz 878. godine – reč je o pismu pape Jovana VIII, u kojem papa pominje beogradsku episkopiju i njenog slovenskog episkopa.
Početkom 11. veka, kada je pod uticajem Carigradske patrijaršije formirana Ohridska arhiepiskopija, Beograd je postao njeno značajno episkopsko sedište.
Kontinuitet hrišćanstva nije prekidan ni u vreme viševekovne turske vlasti, o čemu svedoče i zapadni putopisci.
Beograd danas obuhvata tri eparhije Srpske pravoslavne crkve: Arhiepiskopiju beogradsko-karlovačku i deo Sremske i Šumadijske eparhije. Na teritoriji grada postoji oko 90 crkava, kapela i manastira.
Tri manastira nalaze se u samom gradu: Vavedenje na Senjaku (20. vek), Rakovički manastir (14. vek) i manastir svetog arhangela Gavrila u Zemunskom parku (18. vek). Posebno mesto na mapi grada zauzimaju Saborna crkva i grandiozna pravoslavna crkvena građevina – hram svetog Save na Vračaru.
Beograd je istovremeno sedište crkvene vlasti – preko puta Saborne crkve nalazi se Patrijaršijski dvor u kome se nalazi i centralni muzej Srpske pravoslavne crkve.
MISE NA HRVATSKOM, SRPSKOM I ENGLESKOM
Hrišćani – pravoslavci i rimokatolici, dele zajedničku prošlost sve do velikog raskola 1054. godine. Datum osnivanja i ime utemeljivača Beogradske nadbiskupije nisu poznati. U Rimokatoličkoj crkvi smatraju da je Nadbiskupija nastala u rimskom Singidunumu, a u njenoj istoriji kao biskupi pominju se iste ličnosti koje se pominju i kao episkopi. Zbog burnih istorijskih dešavanja, postoji veliki diskontinuitet u delovanju nadbiskupije koja je zvanično uspostavljena Konkordatom koji su 1914. godine potpisali opunomoćenici kralja Petra Prvog Karađorđevića i pape Pija Desetog. Početak Prvog svetskog rata odložio je njeno formi-ranje do 1924. godine.
Pored sveštenika nadbiskupije, u Beogradu deluju i redovnici franjevci Provincije Bosne Srebrene, lazaristi Slovenačke provincije, isusovci Hrvatske provincije i salezijanci Slovenačke provincije. Tu su i redovnice: milosrdnice, usmiljenke, franjevke, Isusove male sestre i zajednica sestara službenica Bezgrešne Device Marije.
Mise se služe na hrvatskom, srpskom i engleskom jeziku, zbog članova diplomatskog kora koji pripadaju Rimokatoličkoj crkvi.
JEDINA BEOGRADSKA DŽAMIJA
Islam je na prostore Beograda došao sa turskom vlašću, koja je s prekidima trajala od 1521. do 1867. godine. Istorija beogradski h džamija počinje odmah posle osvajanja Donjeg grada Beogradske tvrđave i pretvaranja Mitropolije u muslimansku bogomolju – Veliku džamiju. U njoj je džumu, obaveznu molitvu petkom, sultan Sulejman Veličanstveni klanjao sutradan posle osvajanja Beograda, 30. avgusta 1521.
Prema popisu srpskih vlasti iz 1836. godine, u Beogradu je bilo 16 džamija. Do 1878. taj broj je pao na pet. Danas je u prestonici Srbije preostala samo jedna – Bajrakli džamija. Nalazi se u Gospodar Jevremovoj ulici na Dorćolu.
Iako se dugo verovalo da je reč o zadužbini sultana Sulejmana Drugog, istoričari tvrde da je to stara džamija Čokadži Hadži Alije, iz druge polovine 17. veka. Bajrakli džamija je danas središte života Rijaseta, Islamske zajednice Srbije i mešihata srbijanskog. U njoj se, pored beogradskih muslimana, mole i pripadnici diplomatskog kora islamske veroispovesti.
SEFARDI I AŠKENAZI
Zbog običaja da na Purim u sinagogama knjigu o Esteri čitaju i prvog i drugog dana praznika, što verski propisi dozvoljavaju samo stanovništvu tvrđava koje su postojale u vreme jevrejske države, ovdašnji Jevreji veruju da na prostoru Beograda žive odvajkada. U pisanim dokumentima prvi put se pominju 950. godine. Istorijski izvori govore da su u vreme cara Dušana i kneza Lazara živeli u Beogradu u znatnom broju i da su trgovali sa svojim saplemenicima u Dubrovniku, Ankoni i Veneciji.
Sefardi, španski Jevreji, došli su u Beograd u vreme turske vladavine. Beogradski Jevreji živeli su na Dunavskoj padini Jaliji i na Dorćolu, a između dva svetska rata počeli su da otvaraju radnje i u trgovačkom srcu grada – u Knez Mihailovoj ulici. Aškenazi, Jevreji iz istočne i centralne Evrope, došli su kasnije, a naseljavali su se u drugim delovima grada, uglavnom na Savskoj padini.
Od blizu 11.000 Jevreja nemačku okupaciju preživelo je samo nekoliko stotina, dok je od oko desetak aktivnih beogradskih sinagoga u 16. i 17. veku, danas aktivna samo aškenaska sinagoga u ulici Maršala Birjuzova u centru Beograda, sagrađena 1926.
Jelena Tasić
Related Articles
