Gotovo niko ne prođe ulicama Kneza Miloša i Nemanjinom, a da za trenutak ne zastane pred ruševinama zgrada Sutjeska I i II, nekada reprezentativnih beogradskih bliznakinja u kojima se nalazio Generalštab vojske SRJ, a koje su razorene u NATO bombardovanju 1999. Na samo nekoliko koraka od ovih tužnih svedoka stradanja Beograda, svojom lepotom mame poglede velelpna “Kamena palata” i Kasarna VII puka, takođe vojne zgrade.
“Kamena palata” (stari Generalštab), Kasarna VII puka i zdanja Sutjeska I i II formiraju kompleks vojnih zgrada na prostoru između ulica Kneza Miloša, Resavske i Nemanjine. Građevine međusobno različite po arhitektonskom stilu i vremenu nastanka, prema izvornoj zamisli, i dalje služe kao sedište najviših organa Vojske Srbije i Ministarstva odbrane.
Verovatno najveću pažnju danas privlače ruševine kompleksa Sutjeska I i II, kaskadno zidanih bliznakinja od mrkocrvenog i belog kamena, osmišljenih da zajedno podsećaju na kanjon reke Sutjeske u kome se odigrala jedna od najznačajnijih bitaka na ovim prostorima tokom Drugog svetskog rata. Smatra se da one spadaju u red najznačajnijih dostignuća naše posleratne arhitekture i klasičan primer moderne.
Monumentalni kompleks izgrađen je kao sedište Generalštaba tadašnje Jugoslovenske narodne armije 1965. godine prema projektu Nikole Dobrovića, jednog od najvećih domaćih arhitekata. Teško je oštećen u NATO bombardovanju Jugoslavije 1999. godine.
Pored ovog kompleksa u ulici Kneza Miloša nalazi se jedna od najlepših građevina u Beogradu, tzv. “Kamena palata” ili “stari Generalštab”. Velelepno zdanje građeno je po nalogu kralja Aleksandra I Karađorđevića kao sedište Generalštaba Vojske Kraljevine Jugoslavije u periodu od 1924. do 1928. godine u stilu tada vladajućeg akademizma, stila koji je veličao snagu države.
Poput ostalih građevina u svom okruženju, fasadom i figurama ratnika iz različitih istorijskih razdoblja koje se na njoj nalaze, “Kamena palata” jasno stavlja do znanja svoju svrhu.
Izgradnja palate finansirana je delom novca kojeg je Jugoslavija dobila kao ratnu odštetu nakon Prvog svetskog rata, a poverena je arhitekti Vasiliju (Vilhelmu) Fjodoroviču Baumgartenu, ruskom emigrantu koji je u Beogradu našao utočište nakon Oktobarske revolucije. Po njemu se ovo zdanje naziva još i “Baumgartnerova palata”.
I zaista, naziv “palata” joj i priliči. Ovaj zaštićeni četvorospratni kulturno-istorijski spomenik odiše duhom elegancije i raskoši.
Njegovim kamenim stepeništem nekada su zveckala sjajna ordenja i marširale uglačane vojne čizme, a dame u otmenim haljinama plesale su u odajama na svečanim balovima i brojnim prijemima.
Oni su se uglavnom održavali u Velikoj ratnoj Sali, uređenoj u stilu ampira carske Rusije. Na ulasku u salu iznad samih vrata goste dočekuje ratnička skulptura Samson ubija lava, rad skulptora Vladimira Zagorodnjuka. Bogato dekorisana tavanica tirkizno plave boje, jonski stubovi i ratnička poprsja, lusteri i kandelabri na zidovima, čine ovu salu jednom od najraskošnijih u Beogradu.
Po želji kralja Aleksandra, ona je služila i kao komandna prostorija u kojoj su zasedali Generalštab i vlada, donosile se državne odluke i planirale vojne strategije.
Nedaleko od njenalazi se i Mala ratna sala kojom dominiraju veliki pravougaoni sto od orahovine i stolice ukrašene lavljim glavama i šapama. U ovoj sali je skovan i plan vojnog puča izvedenog 27. marta 1941. godine, kada je grupa visokih oficira zbacila sa vlasti tročlano kraljevsko namesništvo jer je dva dana ranije u Beču potpisalo protokol o pristupanju Kraljevine JugoslavijeTrojnom paktu Nemačke, Italije i Japana.
I danas se u istoj sali održavaju zasedanja najviših organa Vojno-bezbednosne i Vojno-obaveštajne agencije kojima je “Kamena palata” stavljena na raspolaganje.
Na uglu ulica Nemanjine i Resavske nalazi se zgrada koja je nekada služila kao kasarna VII puka, a do danas je ostala u službi Vojske Srbije. Izgrađena je krajem 19. veka kao jedna od prvih modernih kasarni u Srbiji. Kasarna VII puka je prepoznatljiva po dve četvrtaste kule koje se izdižu nad krovnom konstrukcijom glavnog ulaza kao i ukrasima u obliku oklopa i štita na fasadi.
Foto2: Wikimedia Commons, Stamenkovic15, pod Creative Commons Ауторство-Делити под истим условима 3.0 Unported
