Kraljevski dvorski kompleks na Dedinju

Kompleks dvorova srpske kraljevske porodice Karađorđević, koji obuhvata Kraljev dvor, Beli dvor, kapelu Sv. Andreja Prvozvanog i prateće objekte, smešten je na najvišem brežuljku Dedinja, luksuznog beogradskog naselja. Porodica Karađorđević i danas živi u delu dvora, a drugi deo otvoren je za posetioce.

Ušuškan u gustom zelenilu samog vrha Dedinja, kraljevski dvorski kompleks ima veličanstven pogled na Beograd i Avalu. Najstarije zdanje u njemu je Kraljevski dvor.

Po nalogu kralja Aleksandra I Karađorđevića, prvog vladara Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, izgradnja dvora fasade od belog bračkog mermera završena je 1929. godine. Dvor je građen u srpsko-vizantijskom stilu po projektima arhitekte Živojina Nikolića i akademika Nikolaja Krasnova, ruskog carskog arhitekte.

Renesansno prizemlje Kraljevskog dvora čine biblioteka, kraljev kabinet, Zlatni salon, velika trpezarija i Svečani hol. Posebno se izdvaja barokni Plavi salon u kome je i slika „Venera i Adonis“ Nikole Pusena.

Drugačiji stanari Kraljevskog kompleksa

Posle Drugog svetskog rata nove komunističke vlasti Jugoslavije proglasile su sve članove dinastije Karađorđević (koji su se već nalazili u izgnanstvu) državnim neprijateljima, oduzela im državljanstvo i konfiskovala imovinu.

U Beli dvor se uselio novi stanar – doživotni predsednik Jugoslavije Josip Broz Tito. Za vreme njegove 35-godišnje vlasti u dvoru su boravili neki od najznačajnijih svetskih lidera tog vremena, kao što su španski kralj Huan Karlos, britanska kraljica Elizabeta, car Etiopije Hajle Selasije i drugi.

U dvorskom kompleksu i dalje se čuvaju fotografije, slike i spomenici postavljeni tokom tog perioda, a nisu uklonjeni ni simboli komunističke Jugoslavije kojima su tada zamenjivani oni iz perioda monarhije, pre svega u zidnim i svodnim dekoracijama, srebrnini i lusterima.

Po raspadu Jugoslavije u dvoru je boravio predsednik Srbije Slobodan Milošević. Nakon njegove smene, dvorski kompleks je 2001. ustupljen na korišćenje princu Aleksandru II i njegovoj porodici.

Od nekadašnjeg vinskog podruma napravljena je bilijar sala, a tu je i “muška soba”, jedino mesto na kome je bilo dozvoljeno pušenje. Kralj je ovde uživao u kartanju sa najbližim prijateljima uz vino sa svojih oplenačkih vinograda.

Na prvom spratu Kraljevskog dvora su privatne prostorije u kojima danas živi porodica princa Aleksandra II. Tavanice i zidovi suterena raskošno su oslikani po uzoru na moskovski Kremlju. Tu se nalazi “Dvorana Dušanove ženidbe” na čijoj su tavanici oslikani motivi iz istoimene narodne pesme.

Posebne atrakcije Kraljevskog dvora su njegov čuveni bajkoviti podrum i “Dvorana šapata”. Podrumske prostorije osvetljene su prigušenim crvenim i zelenim svetlima, a vrhunski umetnici oslikali su ih motivima iz ruskih bajki. Levo u “Dvorani šapata” nalazi se fontana urađena po uzoru na “Fontanu suza” iz Bahčisarajske kanove palate na Krimu. Voda u njoj toliko snažno žubori da razgovor koji se u dvorani vodi niko ne može da prisluškuje.

Dvorska “Dvorana za projekcije” je prvi privatni bioskop u našoj ze¬mlji, a najstariji film koji se čuva jeste Krunisa¬nje kralja Petra I iz 1904. godine.

Kraljevski dvor sa Kraljevskom kapelom Svetog apostola Andreja Prvozvanog povezuje kolonada stubova. Unutrašnjost kapele oslikali su ruski slikari.

Levo od ulazne kapije kompleksa, puteljkom se kroz drvorede stiže do Belog dvora. Kralj Aleksandar I nameravao je da to bude rezidencija njegovih sinova Petra (budućeg kralja), Tomislava i Andreja. Ipak, nije doživeo da vidi završetak gradnje – ubijen je u Marselju 1934. godine.

Novi gospodar Dvora postao je maloletni kralj Petar II, a dovršenje Belog dvora je sa velikom posvećenošću preuzeo njegov stric, knez-namesnik Pavle.

U prizemlju ove bele klasicističke zgrade nalazi se veliki Svečani hol i nekoliko salona u stilu Luja XV i Luja XVI sa venecijanskim lusterima. Knez je voleo da čita, pa Dvorska biblioteka ima oko 35.000 knjiga na mnogim jezicima. Elegancijom pleni svečana trpezarija, nameštena u stilu čipendejla, engleskog rokoko nameštaja.

Pored zgrade Belog dvora, smeštene su garaža, kasarna kraljevske garde, a u okviru kompleksa nalazi se i paviljon vajara Ivana Meštrovića kao i zgrada Maršalata.

Zanimljivo je da kralj Aleksandar nije trpeo mirise iz kuhinje, pa je naredio da se ona smesti u zasebnu zgradu koja je sa trpezarijom povezana 90m dugačkim podzemnim hodnikom. Nedaleko se nalazi i Slamnata kuća koja je služila kao umetnički atelje kraljice Marije, rumunske princeze i žene kralja Aleksandra.

Veliki dvorski parkovi uređeni su prema idejama pejzažnog arhitekte Eduarda Andrea, proslavljenog radovima u Luksemburgu, Rimu, Monte Karlu i Montevideu.

Posete Kraljevskom kompleksu

Obilasci Kraljevskog i Belog Dvora mogući su samo u organizovanim turama u pratnji profesionalnih turističkih vodiča koje se zakazuju unapred, a podrazumevaju dvočasovnu šetnju kompleksom. Više informacija: http://www.royalfamily.org/palaces/visit_yu.html.