Prva kafana u Evropi

Prva kafana u Evropi otvorena je baš u Srbiji, i to čitav vek pre Londona, Marseja, Beča i Lajpciga. U kafani je zazvonio i prvi telefon, a ispred nje je zasijala i prva električna ulična svetiljka

Tradicija ispijanja crne kafe u Srba stara je vekovima, a kao zaveštanje ostala je od vremena turske vladavine na ovim prostorima. Prve kafane nastale su na istoku, a na naše prostore ovu “instituciju” donose Osmanlijski osvajači. Sasvim je sigurno da su Turci tokom vremena pored hanova i karavan-saraja, mesta za odmor, osnivali i prve kafane.

Nakon što je Beograd predat sultanu Sulejmanu Veličanstvenom 28. avgusta 1521. godine, već naredne godine otvorena je prva poznata kafana u Srbiji, negde na Dorćolu u Beogradu, gde se služila samo crna kafa.

Danas nema pisanih tragova o tome gde se tačno ta kafana nalazila, kako je izgledala, niti ko je bio vlasnik, ali na osnovu pretpostavki i poznavanja izgleda potonjih turskih kafana, pretpostavlja se da je to bila kuća koja je mogla primiti veći broj ljudi, tu nije bilo stolova, već minderluka prekrivenih šarenim ćilimima, a kafa se služila iz ibrika koji su se pušili.

Za razliku od današnjih, u tim prvim kafanama nije se pilo ništa drugo do crne kafe, a uz kafu jedino su se služile nargile i čibuci.

Te davne 1522. godine prva kafana u Srbiji izborila je svoj istorijski značaj kao najstarija kafana u Evropi, budući da su prve kafane u Londonu, Marselju, Beču i Lajpcigu otvarane čitav vek kasnije.

skadarlija — Skadarlija i njene kafane su vekovima stecište beogradskih boema

Tokom vekova pojam kafane promenio je i način života u varoši, te se u kafane odlazilo ne samo zbog jela i pića, šta više, kafana postaje stecište svih važnijih dešavanja.

Tu su se prepričavale vesti, ugovarali poslovi, sklapali bračni dogovori; rušile se vlade po kafanskim ćoškovima i stvarale države. Pa i sam Miloš Obrenović je na vlast vraćen po drugi put u jednoj kafani, “Velikoj ili Kneževoj pivari”.

O značaju kafane na ovim prostorima svedoče i istorijski podaci da je upravo na takvim mestima prikazan prvi film, održane prve predstave, prvi sajam knjiga.

Dok su ulice grada bile osvetljene fenjerima, prva električna ulična svetiljka zasijala je 1880. godine na uglu ulica Kolarčeve i Makedonske, ispred kafane „Proleće‟, kasnije nazvanoj „Hamburg‟. Danas simbolično ta sijalica gori ispred zgrade Elektrodistribucije.

Isto tako, prvi telefon zazvonio je u kafani „Tri lista duvana‟ na uglu Ulice kneza Miloša i Bulevara kralja Aleksandra. U čuvenoj kafani “?” (“Znak pitanja”) 1834. godine odigrana je prva partija bilijara u Beogradu.

Međutim, postoji i jedan stari spis koji govori o sličnoj „instituciji“ iz vremena vizantijskog cara Justinijana, koji je inače rođen na teritoriji Srbije. Prema rečima dr Vidoja Golubovića, postoje tragovi o postojanju neke vrste kafane u tadašnjem vizantijskom Singidunumu, današnji Beograd, tokom šestog veka.

Prokopije, vizantijski pisac i putopisac, opisujući tadašnji Singidunum osvrće se na opis pandokeona, tadašnjih svratišta gde se odvijao i celokupan društveni i poslovni život grada.

Bila su to četvorougaona zdanja na sprat s velikim atrijumom i česmom u sredini, dok su se duž cele kuće pružali zasvođeni hodnici iz kojih se ulazilo u zasebne prostorije, dok su se u glavnoj prostranoj dvorani služila jela i pića.

Kafane kao mesta okupljanja umetnika i književnika počinju masovno da se otvaraju u Beogradu od 1830. godine. Imena su dobijale često spontano i simbolično.

Tako su do danas ostale najpoznatije stare kafane „Tri šešira‟ i „Dva bela goluba‟ u Skadarliji, kafana “?” u Ulici kralja Petra prekoputa Saborne crkve, i nekad slavna kafana „Dardaneli‟ između Čika-Ljubine i Vasine ulice, koja je danas srušena.

Kafana, mehana, bircuz, birtija, vekovima je uživala visok status i stoga ne čudi da je bila i jedna od najznačajnijih društvenih institucija.

Foto: Orjen/Wikimedia commons