Iako više puta razaran, manastir Studenica već više od osam vekova na obroncima planine Radočelo čuva neke od najlepših srednjovekovnih fresaka.
Manastir Studenica smatra se jednim od najvećih bogastava Srpske Pravoslavne crkve, a ljudi koji su ga posetili kažu da ga posebnim čini kombinacija raško-vizantijskog stila i belog mermera, kao i njegove božanstvene freske od kojih najstarije datiraju još iz XII veka.
Mnogi vernici i poznavaoci srednjovekovne kulture u Studenicu dolaze samo da bi videli “Raspeće Isusa Hrista” (Studeničko raspeće), fresku koja se smatra jednom od najlepših u Srbiji. Na njoj dominira vizantijsko-plava boja koja je početkom XIII veka bila skuplja od zlata. Za litar ove dragocene boje tada je trebalo izdvojiti više od kilograma plemenitog metala.
Studenicu je 1190. godine kao posvetu Uspenju presvete Bogorodice podigao Stefan Nemanja, tvorac srpske srednjovekovne države i rodonačelnik dinastije Nemanjić.
Pod starateljstvom njegovog najmlađeg sina, prvog srpskog prosvetitelja Svetog Save, ona postaje politički, duhovni i kulturni centar u kome se razvijaju začeci medicine i školstva u Srbiji. Sveti Sava je po ugledu na vizantijske manastirske bolnice u Studenici osnovao prvu srpsku medicinsku školu, a značaj i blago manastira uvećao je opisujući monaški život u njemu u vrlo značajnom “Studeničkom tipiku“.
Međutim, progres i raskoš vrlo su retko bili karakteristike prošlosti srpskih srednjovekovnih manastira. Naprotiv, njihova istorija bila je izuzetno burna. Učestale pljačke i rušenja nisu mimoišle ni Studenicu. Pa ipak, ona je svoje dragocene freske uspela da odbrani tokom čitavih 8 vekova, iako je značajan deo manastirskog nasleđa upropašćen.
A pored uništavanja fresaka, Turci su još na početku svoje vladavine ovim protorima pretopili olovnu krovnu konstrukciju manastira Studenica i od nje napravili municiju. Manastir je opljačkan i nakon velikog austrijsko-turskog rata (1683-1699), ali je najveća stradanja pretrpeo početkom XIX veka, za vreme Prvog srpskog ustanka.
Pljačke i skrnavljenja nisu bile jedina zla koja je Studenica pretrpela. Nažalost, ovaj manastir je preživeo i nestručnu obnovu 1846. godine, kada su restauratori preko starih fresaka nabacali novi sloj maltera. Ikonostas manastira obnovljen je u baroknom stilu koji se nikako ne slaže sa spoljašnjim, vizantijskim stilom.
Sto godina kasnije stručnjaci su ipak uspeli da vrate prvobitan izgled zidovima manastira. Zbog svoje duhovne kulture, lepote i izuzetno značajnih fresaka, manastir Studenica je 1986. godine uvršten na listu Svetske kulturne baštine UNESCO.
Studenica se nalazi na 57 km od Kraljeva, a posebnu notu njenoj svetosti i lepoti daje divna priroda Rezervata biosfere “Golija-Studenica” u čijem se okruženju nalazi.
Danas ovaj manastir poseti oko 60.000 ljudi godišnje koji, osim što što žele da vide freske, žele i da odaju počast moštima koje se u njemu nalaze. U manastiru Studenica počivaju Stefan Nemanja, njegova supruga Anastasija i sinovi Vukan i Stefan Prvovenčani, takođe značajni srpski vladari.
Gde se nalazi manastir Studenica i kako do njega doći?
Ukoliko dolazite iz pravca Beograda, do Studenice možete stići Ibarskom magistralom, preko Kraljeva i Ušća. Ušće je udaljeno od manastira 12 km, a potrebno je da pratite tablu “Manastir Studenica” i na raskrsnici, pre mosta na reci Studenici, skrenete desno.
Do Ušća postoji veliki broj autobuskih polazaka iz Beograda, a iz drugih pravaca možete stići bilo kojim autobusom koji saobraća do Novog Pazara. Odatle do Ušća postoje lokalni autobusi, a od Ušća do Studenice, saobraća oko 4 autobusa dnevno.
Kada ste već ovde, ne propustite…
Manastir Žiču, jedan od najlepših manastira u Srbiji, a na putu do njega posetite i Matarušku banju.
Srednjevekovni grad Maglič iz 13. veka, nalazi se na desnoj obali Ibra, oko 16 km južno od Kraljeva. Ako vas put nanese u ovaj kraj na proleće, zadiviće vas Dolina jorgovana oko Magliča, koju prati neobična priča.
Ako ste avanturista, u letnjem periodu ne propustite čarolije Ibra i dopustite da vas njegovi talasi ponesu na jedinstvenoj manifestaciji “Veseli spust” koja se održava početkom jula.