Manastir Hilandar, u kojem se nalazi najbogatija riznica srpske srednjovekovne kulture, i danas je religijski centar srpskog naroda

Na severu Svete gore Atonske, države pravoslavnih monaha koja postoji više od hiljadu godina, stoji srpski manastir Hilandar, čije ime označava neku vrstu broda i na čije tlo već više od 800 godina nije kročila ženska noga.

Sveta gora je smeštena na Atosu, trećem kraku poluostrva Halkidiki u severnoj Grčkoj, a Hilandar se nalazi na 2,5 kilometara od mora. Podigli su ga, na ruševinama grčkog manastira, rodonačelnik srpske srednjovekovne dinastije Stefan Nemanja i njegov sin Rastko, osnivač autokefalne srpske pravoslavne crkve.

Uprkos tome što se protiv volje oca, Rastko zamonašio u grčkom manastiru Vatoped na Svetoj gori, Nemanja mu se, nakon što se odrekao prestola, pridružuje u monaškom životu.

Njih dvojica su rešili da osnuju srpski manastir na toj planini, za koju legenda kaže da je vrt Bogorodice u koji nije dozvoljen pristup drugim ženama, i ta tradicija se poštuje već više od osam vekova.

Nemanja, monaško Simeon, i Rastko, monaško Sava, su namerili da opusteli vizantijski manastir Helandarion iz 11. veka, koji se nalazio dalje od obale, pretvore u utočište srpskih monaha. Delovi tog najstarijeg Hilandara postoje i danas na jugozapadnoj strani, a to su pirg Svetog Đorđa i spoljni odbrambeni zidovi prema jugu i zapadu.

Zarad ispunjenja ove zamisli, monah Sava se uputio u Carigrad, po odobrenje vizantijskog cara Aleksija III Anđela a ubrzo je i uprava Svete gore molila cara da u pun posed srpskim monasima da opustošeni Hilandar. Car je prihvatio molbe i odredio da manastir uživa potpunu slobodu i da nije potčinjen nijednom od okolnih manastirskih uprava, odnosno da se daruje da “Srbima bude na večni poklon“.

U međuvremenu, Sava je od vizantijskog cara izdejstvovao novu povelju, u kojoj se Hilandar potpuno izjednačava sa ostalim manastirima na Svetoj gori, i daje manastiru jedan metoh, razrušeni manastir Zig u unutrašnjosti Halkidikija.

Simeon i Sava su brzo obnovili Hilandar i posvetili ga Vavedenju Presvete Bogorodice i on od početka 13. veka postaje intelektualni i religijski centar srpskog naroda. Nemanja je umro u Hilandaru 1200. godine i sahranjen je severoistično od glavnog hrama, a prema predanju, iz njegovog groba raste „čudesna loza“ koja uvek rađa plod.

Hilandar, posmatran spolja, izgleda kao srednjovekovno utvrđenje, pošto je okružen bedemima visine i do 30 metar, a spoljni zidovi su dugački 140 metara. Današnju glavnu manastirsku crkvu “Vavedenja Bogorodice” sagradio je početkom 14. veka kralj Milutin, na temeljima prvobitne crkve koju su podigli Nemanja i Sava. Pored nje, u Hilandaru se nalazi još 12 manjih crkava i kapela sa živopisima iz raznih vremena.

U Hilandaru je očuvana najbogatija kolekcija originalnih starih rukopisa, oko 500 ikona izrađenih od 12. do 19. veka i brojne freske, tako da on danas predstavlja najznačajniju riznicu srpske srednjovekovne kulture. U manastirskoj biblioteci je veliki broj rukopisa i minijatura iz 13. veka, kao i bogata zbirka srpskih povelja. Tu se čuva i Karejski tipik, koji je Sava napisao 1199. godine, i koji sa njegovim potpisom i pečatom predstavlja najstariji dokument u manstiru.

Hilandar predstavlja jedno od nazjnačajnijih središta srpske kulture i duhovnosti. Kroz vekove, relativno zaštićen od napada i pljačkanja, bio je pošteđen sudbine koja je zadesila skoro sve druge srpske manastire.

U novijoj istoriji manastir je značajno stradao 2004. godine u požaru, a u toku je obnova oštećenih građevina. Manastir se od 1988. godine, zajedno sa ostalih 19 svetogorskih manastira, nalazi na listi svetske baštine organizacije UNESCO u sklopu spomenika srednjeg veka objedinjenih pod zaštićenom celinom Planina Atos.

Tags

HilandarIstorijaKulturaManastiriNemanjići

Leave a Reply

Related Articles