Za ime kneza Lazara Hrebljanovića, kosovske junake i bitku zna ceo srpski narod, bez preterivanja, sve generacije. Boj na Kosovu je bio jedan od prelomnih trenutaka u istoriji Srbije, posle kojeg je srpska država pala u vazalni položaj prema Otomanskom carstvu, ali koja je do danas ostala simbol viteške borbe za očuvanje države.
Datum Kosovske bitke sačinjavaju brojevi koji su se duboko urezali u kolektivnu svest srpskog naroda. Tog 28. juna 1389. godine, na Vidovdan, knez Lazar i veliki deo njegove vojske poginuli su na Gazimestanu kod Prištine braneći svoju zemlju od turskog osvjanja. Srpski narod i Srpska pravoslavna crkva vekovima obeležavaju ovaj dan koji je posvećen knezu Lazaru, kasnije proglašenom za sveca kao i svim kosovskim junacima.
Srpska država, koja je u vreme Lazarevih prethodnika, Nemanjića, bila veoma ojačana je nakon iznenadne smrti Dušana Nemanjića, a potom i Cara Uroša, postala veoma ranjiva. Dušanovo carstvo se usled unutrašnjih borbi raspalo, a pretile su i spoljne opasnosti od Turske i Ugarske. Lazar Hrebeljanović koji je do tada gospodario oblašću oko Novog Brda, vojno i ekonomski je prilično ojačao, pa se u takvoj situaciji izdvojio među srpskim oblasnim gospodarima i počeo smatrati “Knezom Srbije”. Osim toga, Lazar je bio oženjen Milicom, koja je poticala iz dinastije Nemanjić.
Krajem osamdesetih godina 14. veka, nakon što su u južnoj Makedoniji i u Epiru utvrdili svoju prevlast, Turci su vrlo često organizovali upade u predeo Šar planine, a 1386. godine uspeli su da osvoje Niš, glavno čvorište na putevima od juga prema severu i od istoka prema zapadu.
Ipak, Turci doživljavali i gubitke. Porazi kod Pločnika i Bileće naterali su sultana Murata na ozbiljne pripreme za borbu sa Srbima. O ozbiljnosti borbe govori činjenica da su oba vladara došla lično na Kosovo polje na kome je bila zakazana odlučujuća bitka. Murat je na Kosovo došao sa oba sina, Bajazitom i Jakupom.
U prvoj fazi bitke srpska vojska je bila uspešnija, a prema pisanju Konstantina Filozofa u “Žitiju despota Stefana Lazarevića”, sultan je bio ubijen rukom junaka Miloša Obilića koji je na kneževoj večiri, noć uoči bitke, bio optužen da će izneveriti Lazara. Da bi dokazao vernost srpskom knezu, on je još u prvom delu bitke ubio turskog sultana.
Nakon Muratove smrti, još za vreme bitke, njegov sin Bajazit ubija brata Jakupa kako bi osigurao sebi presto, upada sa janjičarima u centar Lazarevih snaga, slama njihov otpor, a Lazaru odrubljuje glavu kao osvetu za ubistvo njegovog oca. Smatra se da je Bajazit iz straha zbog prestola i još većih gubitaka u vojsci koja mu je bila potrebna za druga bojišta, prekinuo bitku i vratio se u Tursku.
Iako se o ishodu bitke ne može govoriti sa sigurnošću jer prvi izvori (15.vek) govore o srpskoj pobedi, a tek kasnije se javljaju navodi o srpskom porazu i nerešenom ishodu jer su oba vladara poginula u bici, po svojim dalekosežnim posledicama bitka ipak predstavlja otomansku pobedu, jer je Srbija bez Lazareve vojske, znatno oslabila i postala turski vazal.
Za samu bitku i njene aktere vezane su mnogobrojne legende opevane i u kosovskom ciklusu srpske epske poezije. Međutim, do danas je Kosovski boj ostao inspirativan svim vidovima umetnosti, jer Lazareva pogibija se oduvek shvatala kao velika žrtva da se očuva narodna i državna sloboda koja bi trebalo da posluži kao primer za buduće generacije.
Vuk Branković: Izdajnik ili ne?
Narodno predanje u priči o Kosovskom boju ima svog junaka, Miloša Obilića koji je navodno ubio sultana Murata, ali i velikog izdajnika, Vuka Brankovića, srpskog velikaša koji je, bio jedna od najznačajnijih političkih figura Srbije poslednje dve decenije XIV veka, ali i zet kneza Lazara. On je od malog porodičnog poseda oko Borča u Drenici na Kosovu stvorio prostranu oblast koja je na svom vrhuncu obuhvatala prostor između Skoplja, Kopaonika, Sjenice i gornjih tokova Tare i Morače i u kojoj su se nalazili Peć, Prizren, Vučitrn, Zvečan, Komarani, zatim rudnici Trepča i Brskovo, kao i Priština, u kojoj se nalazila njegova prestonica. Posle bitke, u kojoj je knez Lazar poginuo, a njegovi naslednici priznali vrhovnu vlast sultana Bajazita, Vuk Branković je pokušao da se odupre Osmanlijama i očuva nezavisnost svoje oblasti. Ipak, već početkom 1392. godine gubi Skoplje i krajem te godine postaje otomanski vazal.
Branković je umro u zarobljeništvu i još uvek nije poznato zašto se smatra izdajnikom, jer je istorijska činjenica da se do kraja života odupirao Osmanlijama. Različita su tumačenja pripisanog mu izdajstva, a jedno od njih navodi neslaganje sa knjeginjom Milicom, Lazarevom udovicom.
NA GAZIMESTANU, Milan Rakić
Silni oklopnici, bez mane i straha,
Hladni ko vaš oklop i pogleda mrka,
Vi jurnuste tada u oblaku praha,
I nastade tresak i krvava trka.
Zaljuljano carstvo survalo se s vama…
Kad oluja prođe vrh Kosova ravna,
Kosovo postade nepregledna jama,
Kosturnica strašna i porazom slavna.
Kosovski junaci zasluga je vaša
Što poslednji beste. U krvavoj stravi,
Kada trulo carstvo oružja se maša,
Svaki leš je svesna žrtva, junak pravi.
Danas nama kažu, deci ovog veka,
Da smo nedostojni istorije naše,
Da nas zahvatila zapadnjačka reka,
I da nam se duše opasnosti plaše.
Dobra zemljo moja, lažu!
Ko te voli danas, taj te voli,
Jer zna da si mati,
Jer pre nas ni polja ni krševi goli,
ne mogaše nikom svesnu ljubav dati!
I danas kad dođe do poslednjeg boja,
Neozaren starog oreola sjajem,
Ja ću dati život, otadžbino moja,
Znajući šta dajem i zašto ga dajem.
Related Articles
Spomenik na Kadinjači: Srpski Stounhendž otpora
November 20, 2024
Bački Monoštor: Upoznajte Srpski Amazon
November 20, 2024
Kanjon Gradac: Gde se avantura susreće sa spokojem
November 19, 2024
